درس سى و دوم:

شرايط سياسى آغاز امامت حضرت مهدى (عج)

دوازدهمين پيشواى شيعيان و آخرين جانشين رسول خدا صلى الله عليه و آله در سپيده‌دم نيمه شعبان، سال 255 هجرى در سامرّا ديده به جهان گشود. [1] نام مباركش نام پيامبر صلى الله عليه و آله و كنيه‌اش كنيه آن حضرت است. روايات زيادى بر اين مطلب تصريح دارد. [2]

سيره امامان عليهم السلام بر ذكر نكردن نام آن حضرت بود. آنان در مقام ياد، يا معرفى او به اشاره يا ذكر لقب‌هاى ايشان بسنده و به شيعيان سفارش مى‌كردند كه از بردن نام آن گرامى خوددارى ورزند. [3]

اتخاذ اين سياست در ظاهر به منظور حفظ حضرت مهدى (عج) از خطر دستيابى دشمنان به وى بود. عثمان بن سعيد در پاسخ كسى كه از نام امام پرسيده بود گفت: از كنجكاوى در اين زمينه بپرهيز! زيرا نزد عباسيان چنين مطرح شده كه نسل امام عسكرى عليه السلام منقطع شده است. [4]

پنهان داشتن نام امام زمان (عج) و ناآگاهى دولتمردان عباسى از نام آن حضرت، موجب شد كه آنان در سرگردانى فرو روند و پس از شهادت امام عسكرى عليه السلام بگويند:

از آن حضرت فرزندى باقى نمانده است؛ از اين رو، اموال امام را تقسيم و برادرش جعفر را به‌عنوان وارث او قلمداد كردند و همين مسأله نقش مهمّى در مصون ماندن حضرت از تعقيب و تعرض جاسوسان داشت. [5]

[1]- ارشاد، ص 346

[2] - ر. ك. كافى، ج 1، ص 514؛ اعلام الورى، ص 418

[3] - ر. ك. كمال‌الدين و تمام النعمة، ج 2، ص 318؛ منتخب‌الاثر، ص 226

[4] - بحارالانوار، ج 51، ص 33

[5] - در اينجا اين سؤال مطرح است كه آيا ممنوعيت ذكر نام امام اختصاص به آن دوران تا آغاز غيبت كبرى داشت، يا اين زمان را هم در برمى‌گيرد؟ از روايات براى هر دو شق مى‌توان شاهد آورد؛ بر همين اساس، هر دو احتمال در ميان فقهاى شيعه طرفدار دارد. شايد جمع بين دو دسته روايات به اين باشد كه بگوييم: در آن دوران حرام بوده، ولى در اين زمان، كراهت دارد (براى آگاهى بيشتر از روايات و نيز نظر فقها رجوع كنيد به بحارالانوار، ج 51، ص 32؛ مرآة العقول، ج 4، ص 16)