درس سوم:

حضرت على (ع) در دوران زمامدارى‌

پس از كشته شدن عثمان، به تقاضا و اصرار اكثريّت قريب به اتفاق مهاجران و انصار، حضرت على عليه السلام به خلافت برگزيده شد. امام عليه السلام نخست از پذيرش اين مقام خوددارى كرد، نه از اين جهت كه در خود توان زمامدارى و تحمّل تبعات آن را نمى‌ديد و يا شايسته‌تر از او در ميان اصحاب وجود داشت، بلكه از آنجايى كه حضرت مى‌دانست، مجتمع اسلامى به‌خاطر سياست غلط خلفاى گذشته به‌ويژه عثمان، در خلال مدت خلافتشان دچار اختلافِ طبقاتى و تبعيض‌هاى اجتماعى و اقتصادى شده است و مى‌ديد كه اصول و مفاهيم اصيل اسلامى كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در طول زندگى خود به آن عمل مى‌فرمود، به‌دست فراموشى سپرده شده و به تحليل رفته است، بدين جهت مشكلات و سختى‌هاى فراوانى در پيش است. امام عليه السلام با توجه به اين مسأله مى‌خواست مردم را آزمايش كند تا ببيند آنان براى تحمّل روش انقلابى اسلام، در عمل چه اندازه آمادگى دارند، تا بعدها چنين نينديشند كه امام عليه السلام آنان را غافلگير ساخته و از تحرك و شور انقلابى‌شان به نفع خود بهره‌بردارى كرده است.

با توجه به اين جهات و جهات ديگر، امام عليه السلام از پذيرش فورى زمامدارى با همه اصرار صحابه و جمهور مردم خوددارى كرد و در پاسخ جمعيت فرمود:

دست از من برداريد و ديگرى را بطلبيد چون كارى كه در پيش است مشكلات گوناگونى در بردارد كه دل‌ها طاقت تحمل و عقل‌ها ياراى پذيرش آن را ندارد! آفاق جهان اسلام را ابرهاى سياه ظلم و بدعت فرا گرفته و راه روشن آيين اسلام تغيير يافته است. يقين بدانيد، اگر من خلافت را بپذيرم طبق آنچه كه خود مى‌دانم با شما رفتار