پس‌از فرا رسيدن موعدى كه قرار بود حَكَمَيْن نظر خود را ابراز دارند، عمرو عاص ابوموسى را فريفت و حكومت معاويه را تثبيت كرد و اين امر حيله‌گرى معاويه را آشكار ساخت.

3- مارقين‌

پس از ماجراى حكميّت، تعدادى از مسلمانان كه با حضرت على عليه السلام همراه بودند عليه آن حضرت خروج كردند و امام را براى پذيرش حكميتى كه خودشان تحميل كرده بودند مورد انتقاد قرار دادند.

آنان پس از چند روز به اشتباه خود مبنى بر تحميل پذيرش حكميت بر امام، پى برده پشيمان شدند امّا دچار اشتباه ديگرى شده سعى كردند على عليه السلام را وادار به نقض عهد و پيمان نمايند. [1] اما امام عليه السلام كسى نبود كه پيمان خود را نقض كند.

خوارج در برابر حضرت على عليه السلام دست به صف‌آرايى زدند و فتنه‌ها و تباهى‌ها بر پا كردند. از كوفه بيرون آمدند و در «نهروان» [2] اردو زدند. متعرض مردم بى‌گناه مى‌شدند و با كشتار و فساد، وحشت در ميان مردم مى‌افكندند.

بدين جهت سپاه امام عليه السلام به جانب نهروان حركت كرد. قبل از برخورد دو سپاه، امام عليه السلام سعى كرد با منطق و گوشزد كردن اشتباهات آنان، هدايتشان نموده از خونريزى جلوگيرى كند. بعضى از آنان به رهنمودهاى حضرت توجه كرده از لجاجت دست برداشتند، ليكن اكثريت آنان بر موضع باطل خود پاى فشرده و بر گمراهى باقى ماندند.

چون امام از هدايت و ارشاد آنان مأيوس شد و فهميد كه هرگز به راه حق باز نمى‌گردند با آنان به نبرد پرداخت. سپاهيان امام عليه السلام از چپ و راست به‌سوى دشمن يورش بردند و خوارج را در ميان گرفتند و با نيزه و شمشير به جانشان افتادند و بيش از يكساعت نكشيد كه همگى را- به استثناى نه نفر- كشتند.

[1] - اشاره به پيمانى است كه پس از آتش بس بين امام عليه السلام و معاويه به امضا رسيد

[2] - نهروان ناحيه وسيعى است بين واسط و بغداد كه شهرهايى از قبيل اسكاف و صافيه و غير آنها در اين ناحيه قراردارد «معجم‌البلدان، ج 5، ص 324.»