نام کتاب : تاریخ و اصول روابط بین الملل نویسنده : جمالی، حسین جلد : 1 صفحه : 232
مسائل مفهومى تئورى تحليل نظامها: برخى از مفاهيم و واژههاى
كليدى براى تحليل تئورى نظامها از اهميّت بيشترى برخوردارند كه فراگيرى آنها ضرورى
است. بايد توجه داشت كه چگونگى ارتباط بين اين مفاهيم، بنيانهاى تجزيه و تحليل نظريه
سيستمى را شكل مىبخشد. اين مفاهيم عبارتند از:
1- ثبات و تعادل: هر چند اين دو مفهوم، مترادف و به يك
معنا نيستند؛ امّا در يك رابطه نزديك و تنگاتنگ با يكديگر قرار دارند. ثبات به معناى
پايدارى و استمرار روابط ميان متغيرهاى سيستم مىباشد كه در مقابل آن، مفهوم بىثباتى
قرار مىگيرد. تعادل به كاركرد منظم سيستم مرتبط مىشود كه در مقابل آن، حالت عدم تعادل
مىباشد. يك نظام بىثبات، به آسانى تعادل خود را از دست مىدهد و نامتعادل مىشود،
در حالى كه نظامهاى باثبات، يا داراى تعادل هستند و يا براى كسب يك سطح تعادل بالاتر
تلاش مىكنند. يكى از ويژگيهاى سيستم، تلاش جهت حفظ تعادل يا دستيابى به سطح تعادل
نوين مىباشد.
2- كنش متقابل: تعامل يا كنش و واكنش، همواره در ميان
عناصر سيستم جارى و سارى مىباشد. كاركرد هر سيستم به كنش متقابل اعضاى آن بستگى دارد.
به هر ميزان كنش متقابل بيشتر شود، سيستم پيچيدهتر مىگردد. با تشخيص روابط متقابل
و چگونگى آن در ميان عناصر متشكله نظام، مىتوان وضعيت نظام را تحليل كرد.
3- همبستگى: ميان عناصر هر نظام، وابستگى متقابلى وجود
دارد كه نشان دهنده تأثيرپذيرى آنها از يكديگر است. اين ارتباط سازمان يافته و پيوسته
موجب مىشود كه واحدهاى سازنده نظام از درجهاى از حساسيّت و آسيبپذيرى نسبت به هم،
برخوردار شوند. از اين رو، رفتار و كنش هر واحدى بايد بر مبناى نقش و وظيفهاى باشد
كه بدان واگذار شده، چه در غير اينصورت، باعث صدمه به عناصر ديگر مىشود.
4- سازوارى و انطباق: هر سيستمى داراى ظرفيت معينى است
كه قابليت ميزان پذيرش بار وارده به سيستم را نشان مىدهد. ظرفيت و قابليت، روى ديگر
سكّه سازوارى و انطباق هستند، بدين معنا كه هر چه ظرفيت و قابليت سيستم بيشتر باشد،
مىتوان انطباقپذيرى بيشترى را از آن انتظار داشت. بر عكس، سيستمهاى داراى قابليت
نام کتاب : تاریخ و اصول روابط بین الملل نویسنده : جمالی، حسین جلد : 1 صفحه : 232