نيز به ميان كشيد؛ زيرا روسيه و فرانسه از متحدين يكديگر بودند. اجراى نقشه «اشليفن» يعنى حمله به فرانسه از طريق بلژيك، كه به نقض بى‌طرفى و حاكميت بلژيك منجر شد، انگلستان را هم وارد معركه جنگ كرد. [1]بدين سان، جنگ عمومى بين پنج قدرت بزرگ جهانى آغاز شد.

پيروزيهاى نخستين‌

جنگ در جبهه غرب (مرزهاى آلمان با فرانسه)، جبهه شرق (مرزهاى آلمان و اتريش و هنگرى با روسيه)، منطقه بالكان (مرز اتريش و هنگرى با صربستان)، سطح درياها و اقيانوسها و زيردرياها، توسعه و گسترش يافت. در جبهه غرب، نقشه اصلى آلمان در ابتداى جنگ، از پاى درآوردن فرانسه در كمترين مدت زمان بود. بر طبق نقشه «اشليفن»، ارتش مجهز و عظيم آلمان مى‌بايست از راه بلژيك به فرانسه بتازد و آنگاه از پشت سر، ارتش فرانسه را كه آماده حمله به آلزاس بود، محاصره كند. اين طرح با اندكى تغييرات به مرحله اجرا درآمد. ژنرال مولتكه، رئيس ستاد ارتش آلمان، سپاه بزرگى را از خاك بلژيك عبور داده به خاك فرانسه وارد شد. امّا ارتش فرانسه، تحت فرماندهى «ژوفر» دليرانه مقاومت كرد و در جنگ اول «مارن»- بين 5- 12 سپتامبر- آلمانيها شكست خورده، عقب نشينى كردند؛ اين امر به منزله شكست كامل طرح اشليفن بود، چرا كه از آن تاريخ به بعد، سنگر بندى خطوط اوليه در صدر عمليات نظامى قرار گرفت و طرفين به تثبيت مواضع خود پرداختند و استحكامات متعدد براى جلوگيرى از اقدامات جنگى و نفوذى ايجاد كردند. [2]

در جبهه شرق، ابتدا پيروزى با نيروهاى روسيه بود. دو ارتش روسيه جهت مقابله با آلمان و اتريش- هنگرى اعزام شدند كه على‌رغم پيروزيهاى نخستين در پروس شرقى در برابر ارتش آلمان در جنگهاى بزرگ «تاننبرگ» شكست خوردند. امّا در برابر اتريشيها، اين روسها بودند كه به پيروزى رسيدند و قسمت اعظم «گالِسى» شرقى را به تصرف خود

[1] - تاريخ معاصر اروپا، استوارت هيوز، ترجمۀ على اكبر بامداد، ج 1 و 2، ص 38-40، انتشارات امير كبير.

[2] جنگ جهانى اوّل، پى‌ير رونوون، ترجمۀ عباس آگاهى، ص 30-37، آستان قدس رضوى.