اقتصاد و صنعت پوياى آلمان‌

طرح انگيزه اقتصادى براى فعاليتهاى بشرى، از جمله جنگ، بيشتر از همه در آثار ماركسيستها نمايان است؛ هر چند ليبرالها نيز در اين مورد تحقيقات و بررسيهاى قابل توجهى دارند. از ديدگاه ماركسيستها، بويژه لنين، فاشيسم نماينده آخرين مرحله تجاوزكارانه سرمايه دارى رو به افول است. سيستم سرمايه دارى در درون خود هاله‌اى از تضاد و تناقض را مى‌پروراند و اين امر در نهايت با جنگ و تجاوز همراه است. از ديدگاه ليبرالها، صنعت و اقتصاد پوياى آلمان از دو جهت ناچار به اتخاذ سياست گسترش با تكيه به زور سرنيزه بود. اول آنكه، اقتصاد خودكفا و بسته‌اى كه هيتلر پايه‌گذارى كرده بود، به مرحله‌اى از شكوفايى و رشد رسيد كه ديگر قادر نبود با تكيه بر جمعيت و قلمرو داخل استمرار يابد. از اين رو، براى افزايش بهره‌ورى و حفظ نرخ سود و تعادل اقتصادى مى‌بايست در صدد منضم كردن اراضى مجاور برآيد. اين مرحله به سياست توسعه طلبى، تجاوز و جنگ منجر گرديد. دوم آنكه، پيوستن به اقتصاد بين‌المللى و كسب بازار جهانى جهت فروش محصولات صنعتى آلمان و دستيابى سريع و آسان به مواد خام و اوليه، مى‌تواند انگيزه و علت قابل قبولى براى اقدام به جنگ محسوب شود. چرخ اقتصاد قدرتمند آلمان تنها با گسترش و توسعه مناسبات و روابط اقتصادى به گردش در مى‌آمد و اين امر به علت تمايل به زورگويى و قدرت طلبى از جانب هيتلر، جز از طريق جنگ امكان پذير نبود. [1]

ايدئولوژى جنگ طلبانه فاشيسم‌

رفتار سياسى دولتمردان و رهبران، بويژه آنهايى كه داعيه مكتبى دارند، تا حدود زيادى از اصول و مبانى ايدئولوژيك نشأت مى‌گيرد. خشونت و زور در ايدئولوژى فاشيسم، از ارج و اعتبار خاصى برخوردار است. شايد كسى بيش از هيتلر و موسولينى در باب سودمندى و ارزش جنگ سخن نگفته باشد؛ مگر بعضى از فيلسوفان آلمانى‌

[1] ريشه‌هاى جنگ جهانى دوم، ا. جى. پى. تيلر، ترجمۀ محمدعلى طالقانى، ص 161-165، تهران، مركز انتشارات علمى و فرهنگى، 1362؛ بحرانهاى قرن بيستم، رونوون، ج 2، ص 258-261.