افتخار نصيب ملت آلمان شد. از اين رو، اگر چه بررسى تاريخى نمى‌تواند تصويرى روشن به دست دهد، امّا استنتاج منطقى ما را رهنمون مى‌سازد كه در اين مرحله تاريخى، ملت آلمان از نيروى معنوى بالايى برخوردار بوده است.

شايد تا حد زيادى اين نتيجه‌گيرى در مورد مردم ايتاليا و ژاپن هم صادق باشد. در مقابل، در فرانسه تشتت آرا و دودلى بر مردم و زمامداران كشور،، حاكم بود. بحرانهاى سياسى و اقتصادى در فرانسه، اجازه فضاى فكرى و سياستگذارى مساعدى را نمى‌داد.

ملت انگليس، بر عكس فرانسويان، مصمم و آماده براى مقاومت و دفاع از آرمانهاى دموكراتيك بود. افكار عمومى و رهبران انگليس، هيتلر و آلمان را به مثابه امپرياليستى مى‌نگريست كه قصد سلطه انحصارى بر اروپا و دنيا را دارد. از اين رو، سخن از مصالحه با متجاوزان، ديگر خريدارى نداشت. آمريكا به طور سنّتى در پرتو نگرش انزوا گرايى، به جنگ، درگيرى و تجاوز نمى‌انديشيد. ملت آمريكا به شدت از درگير شدن در جنگهاى اروپايى نفرت داشت و افكار عمومى- كه كنگره، مطبوعات و احزاب سياسى بيانگر آن مى‌بود- نگران مداخله مجدد اين كشور در رقابتهاى خصمانه اروپايى بود امّا رهبران آمريكا به تدريج به سوى هدايت افكار عمومى در جهت مشاركت در جنگ تلاش مى‌كردند. در اين ميان، اتحاد شوروى در وضعيتى دوگانه قرار داشت. از يك سو، جنگ قدرت در داخل و تصفيه خونين استالين، جوى از بى‌اعتمادى و ناخرسندى را پديد آورده بود؛ از سوى ديگر، ملّت روس داراى روحيه‌اى سخت مقاوم در مقابل بيگانگان بود و درست به همين علت، استالين موفق شد خيل عظيمى از ارتش مردمى را در مقابل ارتش تا بن دندان مسلح آلمان آرايش دهد.

روند كلّى جنگ‌

مرحله اول جنگ (1939- 1941)

آغاز جنگ در جبهه شرق: جنگ جهانى دوم با حمله هيتلر به لهستان در اوّل سپتامبر 1318 ه. ش/ 1939 م آغاز شد. انگلستان و فرانسه كه مرزها و حاكميت لهستان را تضمين كرده بودند، با تجاوز آلمان به لهستان، به آلمان اعلان جنگ دادند. اتحاد شوروى‌