فصل سوّم:

مشكلات بر سر راه حكومت حضرت على عليه السلام‌

دوران حكومت اميرمؤمنان عليه السلام يكى از مهم‌ترين دوران‌هاى زندگى آن حضرت و بلكه تاريخ اسلام بود. على عليه السلام در اين دوران فرصت يافت كه اجتماعى نوين بر پايه اسلام راستين بنا نهد و مردم را در سايه نظام عادلانه اسلام، رهبرى كند، ولى اين، رهبرى كار آسانى نبود، چرا كه با گذشت 25 سال از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم و بر اثر تغيير و تحول‌هايى كه در نظام سياسى جامعه به وجود آمده بود، تربيت‌هاى 23 ساله آن حضرت، رنگ باخته و جامعه اسلامى به قدرى دگرگون شده بود كه وضعيت مردم در بسيارى از جهات، همانند وضعيت زمان جاهليت بود. [1]

على عليه السلام مى‌خواست در چنين جامعه‌اى دوباره حكومت حقّ برپا كند و سنت‌هاى رسول‌اللَّه صلى الله عليه و آله و سلم را كه بسيارى از آنها به دست فراموشى سپرده شده بود، زنده نمايد. اين كار، مشكلاتى در پى داشت كه در زير به بعضى از آنها اشاره خواهيم كرد.

[1] - نهج‌البلاغه، خطبۀ 16، ص 66-68 (على عليه السلام در خطبۀ يادشده خطاب به مردم هنگام بيعت با او چنين فرمود: «اَلا وَاِنَّ‌ بَليتَكُمْ‌ قَدْ عادَتْ‌ كَهيْأَتِها يَوْمَ‌ بَعَثَ‌ اللّهُ‌ نَبيَّكُمْ‌ صلى الله عليه و آله و سلم» آگاه باشيد كه محنت و بلا (اختلاف آرا و نادانى‌ها) به شما بازگشته مانند محنت و بلاى روزى (زمان جاهليت) كه خداوند، پيغمبر شما را برانگيخت