اصحاب جَمَل «ناكثين»

اصحاب صِفّين «قاسطين»

اصحاب نَهروان «مارقين»

از ويژگى‌هاى روحى «ناكثين»، پول‌پرستى، آزمندى و طرفدارى از تبعيض بود. سخنان امير مؤمنان عليه السلام درباره عدل و مساوات، بيشتر متوجّه اين جمعيّت است.

«قاسطين» كه از طُلَقاء [1]، بعضى از فراريان، ناراضيان و كارگزاران عثمان، تشكيل شده بودند، داراى روحيّه حيله‌گرى و نفاق بودند. آنها مى‌كوشيدند حكومت امير مؤمنان عليه السلام را ساقط كنند و خود، زمام حكومت را در دست گيرند.

روحيّه دسته سوم، روحيّه عصبيت‌هاى ناروا و خشكه مقدسى‌ها و جهالت‌هاى خطرناك، بود.

اينك- با رعايت اختصار- به معرفى و بررسى مواضع و اقدامات هر يك از گروه‌هاى فوق در برابر حكومت امير مؤمنان عليه السلام مى‌پردازيم.

الف- ناكثين‌

طلحه و زبير از دير زمانى، آرزوى رسيدن به مقام حكومت بر جهان اسلام را در سر مى‌پروراندند و چون پس از قتل عثمان، افكار عمومى متوجّه امير مؤمنان عليه السلام بود و مردم فقط او را شايسته اين مقام مى‌دانستند

[1] - طلقاء كسانى بودند كه در جريان فتح مكّه به چنگ مسلمانان گرفتار شدند، ولى رسول‌خدا صلى الله عليه و آله همۀ آن‌ها را آزاد كرد و فرمود: «اِذْهَبُوا انْتُم الطُّلَقاءُ»