درس پنجم: توجّه به علم و دانش‌

از ديگر عوامل رشد سريع اسلام و مسلمانان، توجه به علم و دانش است. دانش به‌عنوان يك عامل محرك پنهانى در ضمير آدمى، پيوسته جنبش زندگى را به‌دنبال دارد.

تا وقتى كه دل در جنب وجوش است، ركود و جمود در جامعه مفهومى ندارد، بلكه همواره راه تحوّل و تكامل به روى همه باز است. [1] بدين روى، اسلام اصل علم‌آموزى و دانش دوستى را پى ريخت و آن را از پايه‌هاى اصلى توسعه و استحكام دينى و اجتماعى قرار داد. نخستين سلول علوم و فرهنگ اسلامى در نخستين وحى الهى بر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله پديد آمد و قرآن نقطه آغازين علم گشت:

(اقْرأْ وَ رَبُّكَ الْاكْرَمْ الَّذى‌ عَلَّمَ بِالْقَلَمِ عَلَّمَ الْانْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ)؛ [2]

بخوان كه پروردگارت (از همه) بزرگوارتر است، همان كسى كه به‌وسيله قلم تعليم نمود و به انسان آنچه را نمى‌دانست آموخت.

گيور گيو، نويسنده رومانيايى، مى‌نويسد:

«در اولين آيات كه بر محمّد صلى الله عليه و آله نازل شده، صحبت از قلم و علم، يعنى نوشتن، فراگرفتن و تعليم دادن است. در هيچ يك از اديان بزرگ، اين اندازه براى معرفت قايل به اهميّت نشده‌اند و هيچ دين را نمى‌توان يافت كه در مبدأ آن، علم و معرفت اين قدر ارزش و اهمّيت داشته باشد. من به مسلمانان تهنيت مى‌گويم كه در سرآغاز دين آن‌ها، كسب معرفت اين قدر با اهميّت تلقّى شده است.» [3]

1) - ر. ك. به: اسلام و تحولات زندگى، محمد قطب، ترجمۀ محمدعلى عابدى، ص 32.

2) - سورۀ علق (96)، آيۀ 3 - 5.

3) - محمّد پيامبرى كه از نو بايد شناخت، ترجمۀ ذبيح‌الله منصورى، ص 45.