«اطْلُبُوا الْعِلْمَ مِنَ الْمَهْدِ الَى اللَّحْدِ»؛ [1]

از گهواره تا گور دانش بجوييد.

و در مورد تعميم مكان آموزش فرمودند:

«اطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصِّينِ»؛ [2]

دانش بجوييد، اگر چه در چين باشد.

همچنين در خصوص گزينش استاد فرمودند:

«كَلِمَةُ الْحِكْمَةِ ضالَّةُ الْمُؤْمِنُ، فَحَيْثُ وَجَدَها فَهُوَ احَقُّ بِها»؛ [3]

حكمت (دانش راستين) گمشده مؤمن است، هر جا آن را بيابد خودش به آن سزاوارتر است.

اين روايت‌ها و ده‌ها دستور ديگر درباره علم، زمينه وسعت ديد و بلند نظرى و تعصّب نداشتن مسلمانان را در فراگيرى علوم و معارف از غير مسلمانان فراهم كرد و در آنان، روح آزادانديشى در مقام علم‌آموزى پديد آورد و همه آنان كوشيدند تا به علوم و معارف جهان دست يابند. برايشان هم مهم نبود كه علم را از چه كسى مى‌گيرند و به‌وسيله چه شخصى ترجمه و نقل مى‌شود تا به دست آن‌ها مى‌رسد.

افزون بر دستورات ترغيب كننده به آموزش و كسب علوم، خود پيامبر صلى الله عليه و آله عملًا به توسعه آن همّت گماشتند و سنگ بناى دين خود را علم و حكمت قرار دادند و معارف دينى را از اهداف رسالت خود معرفى كردند:

روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله وارد مسجد شدند، ديدند دو حلقه در مسجد تشكيل شده: در يكى، افراد به ذكر و عبادت مشغولند و در ديگرى به تعليم و تعلّم. پس از آن‌كه هر دو را از نظر گذراندند، فرمودند:

1) - نهج‌الفصاحه، ص 64، حديث 327.

2) - بحارالانوار، ج 1، ص 180.

3) - همان، ج 2، ص 99.