منظرهاى مختلف مورد توجه قرار داد. يكى از آن جهات، دفاع عالمانه و انديشمندانه آن حضرت از حقانيت خود و محكوم كردن غاصبان فدك و آشكار كردن ماهيت آنان بود كه در فصل قبل مورد بحث قرار گرفت. اما مبارزه آن حضرت براى بازپس‌گيرى فدك ابعاد ديگرى نيز دارد كه مى‌توان به بعد اقتصادى و سياسى اشاره كرد كه در اين بخش به آن مى‌پردازيم.

1- بعد اقتصادى‌

فدك قريه‌اى آباد و حاصلخيز در سرزمين حجاز بود كه در نزديكى خيبر قرار گرفته بود و تا مدينه، دو تا سه روز فاصله داشت. برخى اين فاصله را يكصد و چهل كيلومتر نوشته‌اند. فدك داراى چشمه‌ها و نخلهاى فراوانى‌بود و بعداز خيبر نقطه اتكاء يهوديان در حجاز به‌شمار مى‌رفت. [1] درآمد فدك را در آن زمان بين 24 تا 70 هزار دينار ذكر كرده‌اند. [2]

پس از فتح خيبر خداوند رعب و وحشتى در دل اهل فدك انداخت و آنها به اين نتيجه رسيدند كه جنگ با رسول خدا صلى الله عليه و آله فرجامى جز شكست حتمى براى آنها به‌دنبال نخواهد داشت. از اين رو كسى را نزد آن حضرت فرستادند و با پيامبر صلى الله عليه و آله قراردادى امضا كردند كه رسول خدا صلى الله عليه و آله امنيت آنها را تأمين كند و در مقابل، آنان نيمى از مزارع فدك را در اختيار آن حضرت قرار دهند. [3]

چون فدك اينگونه و بدون جنگ در اختيار پيامبر صلى الله عليه و آله قرار گرفت «فِى‌ء» محسوب مى‌گردد و «فِى‌ء» به حكم قرآن مخصوص خدا، پيامبر و

[1] - معجم‌البلدان، مادۀ فدك

[2] - فاطمة الزهرا از ولادت تا شهادت، قزوينى، ص 330

[3] - الطبقات الكبرى، ج 2، ص 224