سخنان‌ متفكران و دانشمندان خيلى متوجه عموم مردم نيست و مورد خطاب اينن همفكرانى از نوع خودشان هستند. از اين رو پيامبران به گونه‌اى اداى سخن مى‌كردند كه درخور فهم عموم مردم باشد، تا آن را بفهمند و بر اساس آن عمل كنند.

در تاريخ پيامبران مى‌خوانيم كه يكى از بهانه‌هاى مخالفان اين بود كه مى‌گفتند آنچه را اين پيامبر مى‌گويد نمى‌فهميم. اگر چنين مى‌بود كه نبود حق به جانب مخالفان بود، چرا كه نمى‌شود از كسى كه گفتار پيامبرى را درك نمى‌كند انتظار داشت كه آن را بپذيرد و بدان عمل كند. قرآن كريم گفتگوى ميان شعيب و قومش را كه حقيقت بالا در آن نمودار است، اين‌گونه بازگو كرده است:

(وَيَا قَوْمِ لَا يَجْرِمَنَّكُمْ شِقَاقِي أَن يُصِيبَكُم مِثْلُ مَا أَصَابَ قَوْمَ نُوحٍ أَوْ قَوْمَ هُودٍ أَوْ قَوْمَ صَالِحٍ وَمَا قَوْمُ لُوطٍ مِنكُم بِبَعِيدٍ* وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ* قَالُوا يَا شُعَيْبُ مَا نَفْقَهُ كَثِيراً مِمَّا تَقُولُ وَإِنَّا لَنَرَاكَ فِينَا ضَعِيفاً وَلَوْلَا رَهْطُكَ لَرَجَمْنَاكَ وَمَا أَنتَ عَلَيْنَا بِعَزِيزٍ) «1»

و اى قوم من، مخالفت سرسختانه با من، شما را بر آن ندارد كه به شما مانند آن رسد كه به قوم نوح يا قوم هود يا قوم صالح رسيد و قوم لوط از شما چندان دور نيست؛ و از پروردگارتان آمرزش بخواهيد، و به درگاهش توبه بريد، همانا پروردگار من مهربان و بسيار دوست‌دار است. گفتند: اى شعيب ما بسيارى از آنچه را كه مى‌گويى نمى‌فهميم و بى‌گمان تو را در ميان خود ضعيف مى‌بينيم و اگر قبيله‌ات نبود حتما سنگسارت مى‌كرديم و تو نزد ما عزتى ندارى.

چنان‌كه مى‌بينيم گفتار حضرت شعيب بسيار روشن است، اما مخالفان براى آنكه شانه از پذيرش حق خالى كنند، خود را به نادانى زده، گفتارش را مبهم وانمود مى‌كنند.

دشوارى تبليغ در دوران اختناق‌

كار تبليغ در دوره اختناق بسيار دشوار است، حتى از يك جنگ تمام عيار هم

------------------

(1) . هود، آيات 89-91