كه امكان مهاجرت فراهم آمد، بر همگان واجب شد تا خانه و كاشانه خود را ترك و به مدينه هجرت كنند «1».

كسانى كه دينشان در خطر مى‌افتد و توانايى هجرت كردن دارند، بايد چنين كنند؛ وگرنه در پيشگاه خداوند هيچ عذرى نخواهند داشت و بدترين عذابها را خواهند چشيد «2». در تاريخ آمده‌است كه طايفه‌اى از اهل مكه مسلمان شدند، ولى ايمان خود را از مشركان پنهان كرده، در آن شهر ماندند. اين گروه براثر اجبار مشركان، در جنگ بدر شركت جسته، تعدادى از آنها به قتل رسيدند «3». تعدادى از مسلمانان به مسلمان بودن آنها شهادت دادند. آنگاه، از جانب خداوند اين آيه شريفه، نازل شد:

(انَّ الَّذينَ تَوَفّيهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمى أَنْفُسِهِمْ قالوُا فيمَ كُنْتُمْ قالوُا كُنَّا مُسْتَضْعَفينَ فىِ الأَرْضِ، قالوُا الَمْ تَكُنْ ارْضُ اللَّهِ واسِعَةً فَتُهاجِروُا فيها فَأُلئِكَ مَاْويهُمْ جَهَنَّمُ وَ ساءَتْ مَصيراً) «4»

همانا كسانى كه فرشتگان جانشان را مى‌گيرند در حالى كه بر خويشتن ستم كرده‌اند.

از آنان بازپرسند كه در چه كار بوديد؟ پاسخ دهند كه ما در زمين مردمى ضعيف و ناتوان بوديم. گويند: آيا زمين خدا پهناور نبود كه در آن هجرت كنيد؟ و جايگاه اينان جهنم است و بد جايگاهى است.

مسلمانان آيه ياد شده را بر ديگر مسلمانانى كه با چنين وضعيتى در مكه زندگى مى‌كردند، نوشتند تا در كار خود بينديشند و از ميان كافران هجرت كنند تا بتوانند خداوند را آزادانه عبادت كنند و هم از گرفتار شدن به مشكلاتى كه بر ديگران گذشته، در امان باشند «5».

اين داستان براى عراقيهاى طرفدار اسلام و انقلاب اسلامى در جنگ تحميلى عراق عليه ايران نيز رخ داد. كسانى در سپاه عراق بودند كه ميل به جنگ با لشكريان اسلام‌

--------------

(1) - براى اطلاع بيشتر ر. ك. آشنايى با قرآن شهيد مطهرى

(2) - همان

(3) - ترجمۀ تفسير الميزان، ج 5، ص 87 و ج 3، ص 193-194

(4) - نساء، آِیه 97

(5) - ترجمۀ تفسير الميزان، ج 5، ص 87