نداشتند، ولى به ميدان نبرد آورده شدند. عده‌اى از آنان به دست سپاهيان اسلام كشته شدند و برخى نيز به اجبار به سوى رزمندگان ايرانى آتش گشودند.

انواع هجرت‌

دين‌انسان مؤمن تنهادر معرض خطردشمن خارجى‌نيست، بلكه وسوسه‌هاى درونى نفس نيز براى وى دشمنى غدّار به شمار مى‌رود. او همچنان كه موظّف است خود را از دشمن خارجى حفظ كند، از دشمن درونى هم بايد هجرت گزيند. به گريختن از چنگ دشمنان خارجى هجرت آفاقى و به سر برتافتن از فرمان نفس، هجرت انفسى گفته مى‌شود.

از رسول خدا (ص) نقل شده‌است كه فرمود:

«افْضَلُ الْهِجْرَةِ انْ تَهْجُرَ السُّوءَ» «1»

برترين هجرت اين است از كه بدى هجرت كنى.

هجرتى كه در اين درس درباره‌اش بحث شده، هجرت آفاقى و حركت در زمين براى حفظ دين و پرستش خداوند بى‌شريك است. همان كارى كه پيامبر اسلام (ص) و ياران آن حضرت انجام دادند.

هجرت در زندگانى پيامبران‌

هجرت در راه خداوند يكى از اصول مبارزاتى پيامبران در برابر ستمگران تاريخ بوده است. فرستادگان خداوند سبحان زمانى كه از مبارزه روياروى بازمى‌ماندند، هجرت اختيار كرده، بدين وسيله نفرت و انزجار خود را از جَوِّ حاكم بر جامعه اعلام مى‌داشتند.

يا آنكه در هجرت اقدام به گردآورى نيرو كرده و عليه ستمگران حاكم قيام مى‌كردند.

مشهورترين هجرت قبل از پيامبر اسلام (ص) از آنِ حضرت موسى (ع) است. او با فرعون درافتاد و همراه ياران خويش مورد تعقيب او قرار گرفت و براى آنكه پيروانش را از ستم فرعون- كه ادعاى خدايى داشت- برهاند سرزمين مصر را ترك كرد.

---------------

(1) - ميزان الحكمه، محمدى رى شهرى، ج 10، ص 303، مكتب الاعلام الاسلامى، به نقل از كنزالعمال، خ 46264