ولى قرار شد پيش از رفتن به جنگ معاويه، نخست فتنه خوارج را دفع كنند كه به جنگ نهروان انجاميد. قيس در نهروان به امام ملحق شد و فرمانده گروه هفتصد نفرى اهل مدينه گرديد. [1]

قيس در دوران امام حسن (ع)

پس از شهادت على (ع) قيس اولين كسى است كه با امام حسن (ع) بيعت كرد و چون امام قصد جنگ با معاويه را داشت، قيس را به عنوان معاون اوّل مقدمه لشكر منصوب كرد. [2] معاويه كه از سرسختى قيس آگاه بود، با اين حال خواست با وعده‌ها او را جذب كند، ولى قيس در جواب معاويه نوشت:

به خدا قسم مرا ملاقات نخواهى كرد، مگر اينكه بين من و تو نيزه باشد. [3]

قيس در دوران خفقان معاويه، همواره در مواقع مناسب به دفاع از حريم ائمه و ولايت على (ع) برمى‌خاست و در حضور معاويه به نكوهش او و پدرش مى‌پرداخت و بسيارى اوقات با او احتجاج مى‌كرد.

سرانجام، قيس بن سعد بن عباده خزرجى، صحابى بزرگ رسول خدا (ص)، دوستدار و مدافع اهل بيت (ع) در اواخر حكومت معاويه در سال 59 يا 60 هجرى دار فانى را وداع كرد. [4]

سعيد بن قيس‌

سعيد بن قيس، رئيس طايفه همدان، از فدائيان، همنشينان، فرماندهان و باوفاترين دوستان امام على (ع) بود. زهد، عبادت، دلاورى، مديريت و فرماندهى عالى، محبت به اميرمؤمنان على (ع) و عشق به آن حضرت، از سعيد شخصيتى بى نظير، ممتاز و بزرگوار ساخت و همواره در هنگامه‌هاى سخت و دشوار در راه امام جانبازى مى‌كرد تا جايى كه به پيشمرگ و جانباز على شهرت يافت. [5]

[1] . تاريخ طبرى، ج 5، ص 83-85

[2] . همان مدرك، ج 5، ص 158

[3] . همان

[4] . الغدير، ج 2، ص 110

[5] . اعيان الشيعه، ج 7، ص 243