يارى آنها فرستاد و او را فرمانده كل قرار داد و فرمود: زياد فرمانده جناح راست و شريح فرمانده جناح چپ باشد. مالك نيز به آنها ملحق شد و با رشادت و دفاع آنها سپاه معاويه عقب‌نشينى كرد. [1]

زياد بن نضر فرمانده پيشتازان سپاه امام على (ع) درباره حوادث مهم جنگ صفين مى‌گويد:

در صفين همراه على (ع) بودم، سه شبانه روز بدون وقفه مى‌جنگيديم تا آنكه نيزه‌ها شكسته شد و تيرها پايان يافت، بعد با شمشير به جنگ پرداختيم و تا نيمه‌هاى شب درگير بوديم. در سومين روز گريبان يكديگر را گرفته و تن به تن جنگيديم. آن شب با همه نوع سلاح جنگيدم، سلاحى نمانده بود كه با آن نجنگيده باشم. ناگزير به روى يكديگر خاك مى‌پاشيديم، و با دندانها گاز مى‌گرفتيم تا هنگامى كه از جنگ باز مانديم. هر يك به ديگرى خيره شده و توانى براى مبارزه نمانده بود، تا اينكه در پايان شب سوّم سپاه معاويه عقب نشينى كرد. [2]

توصيه‌هاى امام على (ع) به زياد

امام على (ع) در چند نامه‌اى كه به زياد بن نضر نوشته‌اند، فرمانها، دستورات و تاكتيكهاى نظامى خاصّى را تذكر داده كه بخشى از آنها چنين است:

پيشتازان و طلايه‌داران ارتش، چشمان و ديده‌بانان آنهايند، و ديده‌بانان طلايه‌داران، گشتيان آنهايند ... گردانهاو دسته‌ها را از بام تا شام جز براى تمرين و آمادگى رزمى به راهپيمايى نكشانيد ... نبرد شما در يكسو با دو سو باشد و ديده‌بانان خود را در بلندى كوهها و فراز نقطه‌هاى مشرف و بالاى تپّه‌ها بگماريد ... چون شب فرا رسيد، نيزه‌ها و سپرها را گرداگرد لشكر خود حصار دهيد و ... [3]

و در نامه‌اى، زياد را كه منصب فرماندهى داده، موعظه مى‌كند تا با افراد زير دستش به عدالت و تقوا رفتار كند. زياد نيز چنين مى‌گويد:

اى اميرمؤمنان، سفارشهاى لازم و كافى فرمودى، ما هم آن‌ها را به جان خريديم، ما به سيره تو خواهيم بود. رستگارى و پيروزى در به كار بستن فرمان شما و گمراهى و خوارى را در تضييع و بى‌حاصل نمودن پيمان تو مى‌دانيم. [4]

[1] . وقعۀ صفين، ص 152

[2] . وقعۀ صفين، ص 369

[3] . همان مدرك، ص 123

[4] . المعيار و الموازنه، ص 140؛ شرح نهج‌البلاغه، ج 3، ص 191؛ تاريخ طبرى، ج 4، ص 565