واقع نگرى‌

اسلام دينى واقع نگر است و احكام آن خشكى و خشونت ندارد. انعطاف در همه جاى آن به چشم مى‌خورد و اوامرش بگونه‌اى تنظيم شده كه هر كس در هر حالى بتواند از عهده انجامش برآيد، و در عين حال، احساس كند وظيفه خود را نسبت به پروردگار خويش ادا كرده است.

يكى از واجبات مهم الهى جهاد است. اين حكم در صدر اسلام به دليل كمى عده مسلمانان از اهميّت حياتى برخوردار بود. با اين حال، كسانى كه عذر موجه دارند از آن معاف شده‌اند. قرآن كريم دراين باره فرموده است:

(لَيْسَ عَلَى الضُّعَفاءِ وَ لا عَلَى الْمَرْضى وَ لا عَلَى الَّذينَ لا يَجِدُونَ ما يُنْفِقُونَ حَرَجٌ اذا نَصَحُوا لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ ما عَلَى الْمُحْسِنينَ مِنْ سَبيلٍ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحيمٌ) [1]

برناتوانان و بر بيماران و بركسانى كه چيزى براى خرج كردن نمى‌يابند، در صورتى كه براى خدا و پيامبرش خيرخواهى كنند گناهى نيست، راه اعتراض به نيكوكاران بسته است و خداوند آمرزنده‌اى مهربان است.

قرآن كريم اين حقيقت را يادآور شده است كه خداوند نمى‌خواهد با وضع قوانين و مقررات سخت وانعطاف ناپذير، مردم را به سختى و زحمت بيندازد، بلكه اين عبادتها براى سازندگى خود آنان است. از اين رو، در مسأله طهارت فرموده اگر آب براى كسى زيان داشته باشد. خداوند به جاى وضو و غسل، تيمّم را قرار داده است. سپس در فلسفه تشريع اين جايگزينى مى‌فرمايد:

(ما يُريدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لكِنْ يُريدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِّمَ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ) [2]

[1] توبه ، آيه 91.

[2] مائده ، آيه 6.