بودند كه دوره جاهليت را درك كرده و آثارش در زندگى آنان باقى بود، مثل كسانى كه با دو خواهر ازدواج كرده بودند و از آنها فرزندانى داشتند.

پس از آنكه ازدواج با دو خواهر حرام گرديد، از گذشته چشم پوشى شد صحت ازدواجهايى كه بر طبق رسوم گذشته انجام شده بود، اعلام گرديد و فرزندان آنها حلال‌زاده به حساب آمدند، درحالى كه اگر جز اين بود، اين فرزندان از بسيارى حقوق اجتماعى و مالى محروم مى‌ماندند.

گوناگونى جريمه‌هاى وضع شده نيز از نشانه‌هاى واقع نگرى اسلام است. براى نمونه كفاره روزه، دوماه روزه گرفتن يا غذا دادن به شصت بينوا يا آزاد سازى يك برده تعيين شده است؛ [1] و كفاره شكستن قسم، غذا دادن به ده بينوا يا لباس پوشاندن به آنان يا آزاد سازى برده‌اى و يا سه روز روزه قرار داده شده است. [2]

جهاد

گرچه اساس دعوت اسلام بر تبليغ است و رسول گرامى اسلام هرگز به زور كسى را به پذيرش آيين خود وادار نكرد، ولى پس از ظهور اسلام و گذشت بيش از سيزده سال، عده‌اى نه تنها بدان گردن ننهادند، بلكه با آن به مبارزه برخاستند و سدّ راه پيشرفت و گسترش آن شدند. اين معارضه به گفتار محدود نمى‌شد، بلكه توأم با اعمال قوه قهريه بود. آيا اسلام با چنين كسانى چگونه بايد رفتار مى‌كرد؟ اگر عقب مى‌نشست، بدون شك نابود مى‌شد. بناچار بايد درمقابل آنان مى ايستاد و از كيان خود دفاع مى‌كرد. بنابراين، جنگ با مخالفان براى ديندار كردنشان نبود، بلكه براى رفع فتنه و فساد آنان بود. [3]

اين منطقى ترين شيوه‌اى بود كه اسلام انتخاب كرد و در راستاى مقاصد خود به پيروانش اجازه داد تا براى دفاع از خود پيكار كنند. اگر جز اين بود بقا و پيشرفتى براى اسلام قابل تصور نبود و مخالفان به نابودى‌اش طمع مى‌بستند.

[1] تحريرالوسيله ، امام خمينى قدس سره ، ج 1، ص 263.

[2] مضمون آيه 89، سوره مائده .

[3] ر.ك . الميزان ، ج 7، ص 275 ـ 278.