اندك مهاجران و انصار درمقابل تمامى كافران و مشركان ايستادند. خندقى كه مسلمانان درجنگ احزاب كندند بى سابقه بود. [1] آنان درحالى كه ازكمبود مواد غذايى بشدت رنج مى‌بردند، در روزهاى گرم تابستان مشغول كار طاقت فرسا بودند. پيامبرخدا (ص) خواست تا يكى از قبايل دشمن را به ازاى بخشى از خرماى مدينه وادار به ترك جنگ كند، ولى مسلمانان نپذيرفتند و سختيهاى جنگ را پذيرا شدند. سراسر زندگانى رسول خدا (ص) درجنگ سپرى شد. دراين مدت جز تعدادى بسيار اندك و انگشت شمار از جنگ سرپيچى نكردند. كسانى كه از جنگ سرباز مى‌زدند درجامعه منفور و طرد شده بودند.

حركت بسوى تبوك كارى بس مخاطره آميز بود، بويژه كمبود آب سپاهيان را تهديد مى‌كرد. تعدادى از منافقان مشغول تضعيف روحيه مسلمانان بودند. پيامبر (ص) نيز بر خلاف ساير جنگها كه هدف را اعلام نمى‌كرد. مقصد حركت را اعلام داشت. [2] با تمام اين موانع، سفر جنگى انجام شد و مسلمانان، با سابقه‌اى كه در تحمل سختيها داشتند بدون واهمه با فرماندهى پيامبر (ص) تا ناحيه تبوك پيش رفتند.

بشارتهاى يهود و نصارى‌

قرآن كريم بروشنى بيان مى‌كند كه خبرِ آمدن پيامبر اسلام بر زبان حضرت عيسى (ع) جارى شده و در كتابهاى يهود و نصارا آمده است.

(وَاذْقالَ عيسَى بْنُ مَرْيَمَ يا بَنى‌ اسْرائيلَ انى‌ رَسُولُ اللَّهِ الَيْكُمْ مُصَدِّقاً لِما بَيْنَ يَدَىَّ مِنَ التَّوْرايةِ وَ مُبَشِّراً بِرَسُولٍ يَاْتى‌ مِنْ بَعْدِى اسْمُهُ احْمَدُ ....) [3]

وهنگامى كه عيسى پسر مريم گفت: اى بنى اسرائيل من فرستاده خدا به سوى شمايم، تورات را كه پيش از من آمده تصديق مى‌كنم و به پيامبرى كه پس از من مى‌آيد و نام وى‌

[1] سيرت رسول اللّه ، ج 2، ص 739.

[2] همان مدرك ،ج 2، ص 961.

[3] صف ، آيه 6.