فرمانروايى در مدينه‌

شهر مدينه كه قبل از هجرت رسول خدا (ص) يثرب نام داشت، محل سكونت دو قبيله اوس و خزرج و نيز تعدادى از قبايل يهود بود كه از روم بدانجا كوچ كرده بودند.

اوس و خزرج دو قبيله بزرگ و بت‌پرست اين شهر بودند كه ساليان درازى ميان خود دچار اختلاف شده، با يكديگر زد و خورد داشتند؛ [1] چنان كه يكى از انگيزه‌هاى دعوت رسول خدا (ص) به آن شهر وجود همين اختلافات و اميد رفع آنها به دست آن حضرت بود. [2]

بنابراين، اختلاف ميان عربهاى بت پرست با يهوديان از يكسو و اختلاف خودشان با هم از سوى ديگر، مانع ايجاد يك حاكميت واحد در آن شهر كوچك بود.

تنها پيش از هجرت پيامبر (ص) به اين شهر، مردم يثرب درباره رياست فردى به نام عبدالله ابَىّ به توافق رسيده بودند كه آن هم با آمدن پيامبر خدا به مدينه منتفى شد. [3]

چنانكه ديديم در شمال شبه جزيره عربستان نه سابقه حكومت فراگيرى وجود داشت و نه زمينه آن؛ سرزمينى بود وسيع با قبايلى پراكنده، بى هيچ مقدمه لازم براى يك تمدن نيرومند و جهان مشمول.

براستى اسلام براى آن قوم مايه وحدتى متعالى را پديد آورد و آن ايمان به خدا و روز جزا و رسالت رسول خدا بود و تعصبهاى قبيله‌اى و خونى را از ميان برداشت و تعصّبات قومى و قبيله‌اى را برافكند و ميان مسلمانان از همه قبائل و نژادها و رنگها برادرى و برابرى پديد آورد؛ از اين رو حكومت واحد اسلامى بر همه مسلمانان اعم از عرب و عجم و به صورت فراگير و گسترده پديدار شد.

[1] تاريخ جاهليت ، عمر مردوخ ، ص 115 ـ 117،انتشارات دارالعلم للملابين بيروت .

[2] تاريخ اسلام ، فياض ، ص 78 .

[3] همان مدرك .