درس چهارم:: ميزان بهره‌مندى جامعه جاهلى از تمدن بشرى‌

اگر كسى امروز صحراى خشك و بى آب و علف شبه جزيره عربستان را از نظر بگذراند، تصور مى‌كند كه در آن هيچ زمينه‌اى براى تمدن وجود نداشته و ندارد، ولى اگر آنگونه كه مورخان مى‌گويند بپذيرد كه در دورانهاى بسيار قديم شبه جزيره عربستان سرزمينى پرباران و پر نعمت بوده است، تصور اينكه در آنجا تمدنهاى عظيم نيز وجود داشته چندان دشوار نيست. [1]

شبه جزيره عربستان از قسمتهاى متنوعى برخوردار است. بخشهايى از آن مثل يمن در جنوب، از آبادانى بهره‌مند و اسباب تمدن در آن فراهم است، در حالى كه بخشهاى وسيعى از صحراهاى مركزى كم آب و بى‌حاصل است و زمينه ايجاد تمدن در آن وجود ندارد. [2]

[1] تاريخ تمدن اسلامى ، جرجى زيدان ، ج 1، ص 25.

[2] تاريخ الجاهلية ، ص 26 ـ 29.