نتيجه بحث‌

از مجموع آنچه گفته شد چنين برمى‌آيد كه شبه جزيره عربستان در دوران جاهليت، تمدنى يكسان و همانند نداشته است. برخى از نقاط آن مثل يمن از تمدنى به نسبت پيشرفته برخوردار بوده، قسمتهاى شمالى، تمدنى متوسط و نقاط ديگر مثل حجاز فاقد تمدن بود.

ناگفته نماند كه تمدن عرب جاهلى در آن بخشهايى كه به نسبت از آن برخوردار بود با تمدن ايران و روم و نيز تمدنى كه پس از ظهور اسلام در اين سرزمين پديد آمد قابل مقايسه نبود.

تمدن اسلامى، عاليترين نظامهاى سياسى و اجتماعى را پديد آورد، علوم را در

تمام شاخه‌هاى آن گسترش داد و انواع فنون را در جهان آن روز رايج ساخت، چنان كه اروپاى متمدن كنونى را بايد پرورده خان گسترده علمى مسلمانان دانست.