گوناگون يك قبيله خود را از يكديگر برتر بدانند، اما زمانى كه پاى اختلاف با قبيله ديگر به ميان مى‌آمد، تمام اعضا و تيره‌هاى قبيله با هم يكدل و يكزبان بودند.

خويشاوندى بطور معمول از سوى پدر سنجيده مى‌شد و خويشاوندان پدرى گرد هم مى‌آمدند و خانواده و قبيله را تشكيل مى‌دادند. افرادى كه از اين طريق با هم پيوند برقرار كرده بودند نسبت به هم تعصب داشتند و دفاع از يكديگر را واجب مى‌شمردند.

مثلى در اين باره مى‌گويد:

«من و برادرم عليه پسر عموى‌مان هستيم و من و پسر عمويم عليه بيگانه.»

با اين وجود، خويشاوندان مادرى نيز نسبت به يكديگر تعصب مى‌ورزيدند. [1]

روابط غير خويشاوندى‌

غير از خانواده و قبيله كه خويشاوندان را به هم پيوند مى‌داد، انواع ديگرى از رابطه نيز در ميان قبايل عرب جاهليت رايج بود. يكى از راههاى مرتبط شدن قبايل، پيمان بستن بود، كه بدان وسيله هر چند خويشاوند نبودند، تحت مقررات ويژه‌اى با هم متحد مى‌شدند.

اسلام همپيمانى و اتحاد سياسى قبيله‌ها را با يكديگر نفى نكرده است. موارد فراوانى در سيره و زندگانى رسول خدا (ص) ديده مى‌شود كه آن حضرت با قبيله‌هاى عرب پيمان بسته است. مدينه روزهاى اول ورود رسول خدا (ص) شاهد انعقاد پيمان ميان يهوديان و مسلمانان بود. پيامبر (ص) پس از آن نيز به دفعات با قبايل اطراف مدينه پيمانهاى سياسى- دفاعى امضا كرد. [2]

نا گفته نماند كه از ديدگاه اسلام دفاع همپيمان در صورتى كه ستمگر باشد،

[1] تاريخ تمدن اسلامى ، ج 4 ، ص 23 .

[2] براى آگاهى از اين پيمانها رجوع كنيد به سيره ابن هشام ، ج 2 ، ص 147 ـ 149 و ص 241 و 249 .