مگر اينكه صاحب برده به او مى‌گفت: تو بعد ازمرگ من آزاد هستى. [1]

بردگان مورد اعتماد نبودند؛ با اين وجود، برده‌ها درجنگها به كار برده مى‌شدند، ولى از غنيمتها سهمى نداشتند و سهم او از آن صاحبش بود. [2]

قمار بازى يكى از شيوه‌هاى ديگر برده‌گيرى بود. به اين ترتيب كه هر كس به حريف خود مى‌باخت برده او مى‌شد، چنان كه ابى لهب وعاصى بن هشام با همين شرط قمار كردند وابولهب برد وعاصى را به بردگى گرفته، به شتر چرانى وا داشت. علاوه براين، وامداران نيز به بردگى گرفته مى‌شدند. [3]

عربهاى دوره جاهليت، برده را آزاد نمى‌كردند مگر به دليلى بسيار مهم، هر وقت هم برده‌اى مى‌خواست از دست صاحبش آزاد شود، تنها مى‌توانست ازوى بخواهد كه او را به ديگرى بفروشد. [4]

اسلام والغاى بردگى‌

اسلام بصراحت برده‌دارى را لغو نكرده است؛ اما در عمل، نظامى تأسيس كرده است كه برده‌دارى كم‌كم از ميان برود. در حقيقت، اسلام براى آزادى بردگان شعار نداده، بلكه راه عملى شدن آزادى آنان را گشوده است. قرآن كريم و روايات پيشوايان دينى آزادى برده را يكى از كارهاى پسنديده و پراجر و پاداش دانسته‌اند. علاوه بر اين، آزاد ساختن برده به عنوان كفاره بسيارى از گناهان درنظر گرفته شده است.

قرآن كريم يكى از بهترين راههاى مصرف مال را آزاد ساختن بردگان معرفى كرده است:

(... وَاتَى الْمالَ عَلى حُبِّهِ ذَوِى الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَالْمَسكينَ وَابْنَ السَّبيلِ‌

[1] تاريخ تمدن اسلامى، ج 4، ص 27

[2] - همان مدرك

[3] - همان مدرك

[4] - همان مدرك، ص 28