وَالسَّائِلينَ وَ فِى الرِّقابِ ...) [1]

و مال را با آنكه دوست مى‌دارند به خويشاوندان و يتيمان و بيچارگان و در راه ماندگان و نيازمندان و درآزادى بردگان داد ....

رسول خدا (ص) پيرامون ارزش آزاد كردن بندگان فرمود:

«مَنْ اعْتَقَ رَقَبَةً فَهِىَ فِداءُهُ مِنَ النَّارِ كُلُّ عُضْوٍ مِنْها فِداءُ عُضْوٍ مِنْهُ» [2]

كسى كه برده‌اى را آزاد كند، آن برده فدايى وى از آتش است. هر عضو برده، فديه عضوى از آزاد كننده است.

امام صادق عليه‌السلام فرموده است: چهاركار است كه هر كس انجام دهد وارد بهشت مى‌شود، يكى ازآنها آزاد كردن برده است. [3] رسول خدا (ص) پنج چيز را باعث رفتن به بهشت دانسته‌اند كه يكى از آنها آزاد كردن برده است. [4]

موارد متعددى از احكام فقهى وجود دارد كه آزاد كردن بنده درآنها در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال، «كفاره افطار ماه رمضان يكى از اين سه چيز است: آزاد كردن يك بنده، يا دو ماه پى در پى روزه گرفتن، يا شصت فقير را طعام دادن.» [5]

اينكه اسلام آزادى بردگان را به صورت يك كار پسنديده شرعى قرار داده تا مؤمنان با انجام آن به خداوند تقرب بجويند، عملى ترين راه آزاد ساختن بردگان است، چنان كه بسيارى ازمسلمانان با همين انگيزه بردگان را آزاد مى‌كردند. [6] اما اينكه چرا اسلام بصراحت برده‌دارى را لغو نكرده، دليلش اين است كه اين كار غير عملى بود از چند جهت:

[1] بقره ، آيه 177.

[2] بحار الانوار، ج 104، ص 194.

[3] همان مدرك ، ص 195.

[4] همان مدرك .

[5] تحرير الوسيله ، ج 1، ص 263.

[6] تاريخ تمدن اسلامى ، ج 4، ص 57.