برخى از اصطلاحات فقهى

1 - فتوا

اگر مجتهد در بيان مسائل شرعى، نظرى قطعى بدهد؛ به اين بيان مجتهد در اصطلاح، «فتوا» گفته مى‌شود. مثل اين كه بگويد: «حرف زدن در نماز جايز نيست» يا «فلان عمل واجب يا حرام است» يا «فلان كار را بايد يا نبايد انجام داد».

2 - احتياط مستحب

اگر مجتهد در بيان مسائل شرعى نظر قطعى را ابراز كند؛ يعنى فتوا دهد و سپس احتياط كند، مانند آن جا كه بعد از فتوا بگويد: «اگر چه احوط آن است كه...»، يا اول احتياط كند، سپس فتوا دهد، مثل اين كه بگويد: «احوط آن است كه... اگر چه حكم يا اقوا آن است كه...»، و يا احتياط در كلام مجتهد به چيزى مقرون باشد كه استحباب از آن فهميده شود، مانند اين كه بگويد: «اولى و احوط آن است كه...»

احتياط در اين سه مورد، احتياط مستحبى است و ترك آن نيز جايز است.

(تحرير الوسيله، ج 1، ص 11، م 34)

3 - احتياط واجب

گاهى مجتهد در بيان حكم شرعى فتوا نمى‌دهد و نظر قطعى ابراز نمى‌كند، بلكه از ابتدا وظيفۀ مكلف را به صورت احتياط بيان مى‌كند، به اين احتياط، در اصطلاح «احتياط واجب» گفته مى‌شود؛ و فرق آن با احتياط مستحب در اين است كه احتياط مستحب به دنبال فتوا بيان مى‌شود، ولى در احتياط واجب مجتهد فتوا صادر نكرده است. مثل اين كه بگويد:

«مالى كه انسان پيدا مى‌كند اگر نشانه‌اى نداشته باشد كه به واسطۀ آن صاحبش معلوم شود. احتياط واجب آن است كه از طرف صاحبش صدقه بدهد.» (م 2564)

در اين گونه موارد مكلف مى‌تواند يا به همين احتياط واجب عمل كند و يا به مجتهدى ديگر رجوع كند كه از نظر علمى، بعد از مرجع تقليد قرار دارد.