مراحل دفاع‌

دفاع از جان، مال و حريم مراحلى دارد. چنانچه مهاجم با هر مرحله‌اى از آن دفع شود، مراحل بعدى ساقط مى‌گردد و تعدّى به مراحل ديگر در صورت بروز خسارت، ضمان‌آور خواهد بود. اين مراحل عبارتند از: «هشدار و اخطار»، «داد و فرياد و تهديد»، «زدن» و «كشتن».

در همه موارد سه گانه دفاع (از جان، مال و حريم) بنابر احتياط واجب، بايد آسان‌ترين راه را برگزيد و در صورتى كه مهاجم با آن دفع نشد، به مراحل بالاتر از آن توسّل جست.

بنابراين:

1- اگر مهاجم با نوعى هشدار و اخطار مثل سرفه‌كردن، دفع شود، بايد چنين كرد.

2- چنانچه جز با فرياد زدن و تهديد ترس‌آور دفع نمى‌شود، بايد به آن اكتفا كرد.

3- در صورتى كه جز با زدن- با دست، يا عصا و يا شمشير- دفع نمى‌شود، بايد چنين كرد؛ ولى در زدن با شمشير به حدّ مجروح كردن بايد بسنده كرد.

4- اگر دفع او تنها با كشتن ممكن است، در اين صورت با هر وسيله كشنده‌اى بايد او را از پاى درآورد.

رعايت اين ترتيب؛ در صورتى واجب است كه فرصت انتخاب داشته، ترس از غلبه مهاجم نيز نباشد، ولى در صورتى كه با رعايت ترتيب، وقت از دست رفته، امكان غلبه مهاجم بيشتر شود؛ رعايت ترتيب واجب نيست و به هر وسيله‌اى كه ممكن است مى‌توان او را دفع كرد. [1]

[1] تحرِیر الوسِیله، ج 1، ص 488، مسأله 6.