جماع كند، واجب نيست كفّاره روزه شوهرش را بدهد. (م 1678- 1679)

4- اگر روزه‌دار در يك روز ماه رمضان چند مرتبه جماع كند [در صورتى كه جماع او حرام نباشد] يك كفّاره بر او واجب است. (م 1667)

5- كسى‌كه به‌واسطه مسافرت يا بيمارى روزه نمى‌گيرد، نمى‌تواند زن روزه‌دار خود را مجبور به جماع كند، ولى اگر او را مجبور نمايد بنابر احتياط بايد كفّاره‌اش را بدهد. [1683]

6- انسان نبايد در به جا آوردن كفّاره كوتاهى كند، ولى لازم نيست فوراً آن را انجام دهد. (م 1684)

7- اگر كفّاره بر انسان واجب شود و چند سال آن را به جا نياورد، چيزى بر آن اضافه نمى‌شود. (م 1685)

سؤال 1- شخصى ده روز روزه برعهده دارد و در روز بيستم شعبان شروع به روزه گرفتن مى‌كند، آيا در اين صورت مى‌تواند عمداً روزه خود را قبل يا بعد از زوال، افطار كند؟ در صورتى كه قبل يا بعد از زوال افطار نمايد، چه مقدار كفاره دارد؟

جواب- در فرض مذكور افطار عمدى براى او جايز نيست و اگر عمداً افطار كرد، در صورتى كه قبل از زوال باشد، كفاره‌اى بر او واجب نيست و اگر بعد از زوال باشد، كفاره بر او واجب است كه عبارت است از غذا دادن به ده مسكين و در صورت عدم تمكن، واجب است، سه روز روزه بگيرد. [1]

سؤال 2- آيا رعايت ترتيب بين قضا و كفاره، در كفاره روزه واجب است يا خير؟

جواب- واجب نيست. [2]

كفّاره جمع‌

در پاره‌اى از موارد «كفّاره جمع» بر انسان واجب مى‌شود. منظور از «كفّاره جمع» آن است كه انسان بايد يك بنده آزاد كند و دو ماه روزه بگيرد و شصت فقير را سير كند، يا به هر كدام آن‌ها يك مُد گندم، جو، يا نان و مانند اين‌ها بدهد و چنانچه هر سه برايش‌

1- رساله اجوبة الاستفتائات، ص 167.

2- همان، ص 168.