درس اوّل: حقوق جزايى اسلام‌

هر نظام اجتماعى جهت اداره جامعه به احكام و قوانين حقوقى خاصى نياز دارد، تا در سايه آن عدالت در جامعه برقرار شود، نظم و امنيت جامعه حفظ گردد و مردم از خطرات و نابسامانيهاى اجتماعى ناشى از جرايم و جنايات، مصون بمانند. نظام اجتماعى اسلام نيز از اين امر مستثنا نبوده، در اين زمينه از احكام و قوانين دقيق و مفصّلى بر خوردار است. اين قوانين به دو دسته «حقوق قضايى» و «حقوق جزايى» تقسيم مى‌گردند.

در دوره گذشته [كد 3/ 131] بحث حقوق‌قضايى و بخشى از حقوق جزايى‌اسلام (حدود) بررسى شد. دراين دوره به ادامه بحث حقوق جزايى اسلام در زمينه «قصاص» و «ديات» مى‌پردازيم.

در منابع فقهى كتابى تحت عنوان «حقوق جزا» وجود ندارد، بلكه بحثهاى حقوق جزا در متون اسلامى به نامهاى حدود، تعزيرات، قصاص و ديات مشهورند. به عنوان مثال، مرحوم محقق حلّى (ره) در كتاب «شرايع الاسلام» ابواب فقه را بر چهار بخش عبادات، عقود، ايقاعات و احكام تقسيم كرده و حدود، تعزيرات، قصاص و ديات را در بخش احكام بيان كرده است. امام خمينى قدس سره نيز در كتاب ارزشمند تحريرالوسيله بحثهاى حقوق جزايى اسلام را به صورت «كتاب الحدود»، «كتاب القصاص» و «كتاب‌الديات» آورده است. [1]

[1] - تحريرالوسيله، ج 2، ص 455، 508 و 553، چاپ نجف