درس پنجم:

ديات‌

امروزه مسأله «ديات در اسلام» يكى از مسائل روز و سؤال برانگيز است و بسيارى مى‌خواهند ازكمّ وكيف آن آگاه شوند. ازاين رو، تبيين احكام آن- بويژه در اين زمان- بر اساس بينش فقهى حضرت امام خمينى (ره) امرى ضرورى به نظر مى‌رسد.

كلمه «ديه» يا «خونبها» عبارت است از مقدار مالى كه واجب است در برابر جنايت پرداخت گردد، خواه مقدار آن معلوم باشد، يا نباشد. گاهى جرايمى را كه مقدارش معيّن نيست، «ارش» و «حكومت» (تفاوت ميان صحيح و معيوب) و جرايمى را كه مقدارش معيّن است، «ديه» مى‌نامند. [1]

گرفتن ديه از روزگار قديم، قبل از اسلام در ميان انسانها رواج داشته و اسلام اين رسم پسنديده را امضا كرده و به آن شكل معقول، منطقى و عادلانه‌اى داده است، تا بدين وسيله از قتل و خونريزى كاسته شود. قرآن كريم در تشريع حكم ديه مى‌فرمايد:

(وَ ما كانَ لِمُؤْمِنٍ انْ يَقْتُلَ مُؤْمِناً الَّا خَطَأً وَ مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً خَطَأً فَتَحْريرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ وَ دِيَةٌ مُسَلَّمَةٌ اءِلى‌ اهْلِهِ ...) [2]

هيچ فرد با ايمانى مجاز نيست كه مؤمنى را به قتل برساند، مگر اينكه اين كار از روى خطا و اشتباه از او سرزند (و در عين حال) كسى كه مؤمنى را از روى خطا به قتل رساند، بايد يك برده مؤمن آزاد كند و خونبهايى به كسان او بپردازد.

از آنجا كه ديه بر انسان جنايتكار در صورت قتل و جراحت بر اعضاى بدن لازم‌

[1] - تحريرالوسيله، ج 2، ص 553

[2] - نساء ( 4)، آيۀ 92