الف- كسى را در چاهى بيفكند كه ديگرى آن را حفر كرده است.

ب- كسى را هُل دهد وبه وسيله چيز لغزنده يا چاقويى كه ديگرى نصب كرده، تلف‌شود.

ج- كسى را در آتشى بيفكند كه ديگرى آن را افروخته است.

د ديوار كجى را كه ديگرى ساخته، روى كسى خراب كند. [1]

در مثالهاى ياد شده مباشر جرم از اسباب جرم قويتر مى‌باشد. از اين رو، مباشر، مسؤول و ضامن جنايت و خسارتى است كه بر كسى وارد شده است.

اگر مباشر، ضعيف وسبب قوى باشد، ضمانت به عهده سبب است، مانند موردى كه كسى چاهى در خيابان بكند وآن را بپوشاند وديگرى بدون اطلاع، شخص ثالثى را هُل دهد و او در چاه سقوط كند، حفر كننده چاه مسؤول است. [2]

در اين مثال، مباشر جرم، به جهت جهل و ناآگاهى از حال سبب، ضعيف مى‌باشد.

از اين رو سبب جرم، ضامن است. [3]

2- اجتماع دو سبب‌

گاهى دو سبب باهم جمع مى‌شوند، قاعده كلى آن به شرح زير است:

هرگاه دو سبب با هم جمع شوند، آن سببى كه بيش از ديگرى (در تحقق جرم) تأثير داشته، ضامن است، هر چند كه پس از آن پديد آمده باشد. به عنوان مثال:

الف- كسى چاهى در راه حفر كند و ديگرى سنگى در كنار آن بگذارد و شخص سوّمى پايش به آن سنگ بخورد و در چاه سقوط كند، كسى كه سنگ دركنار چاه گذاشته، ضامن است.

ب- اگر ديگرى كاردى در چاه نصب كند و كسى به چاه و روى كارد بيفتد، كسى كه آن چاه را كنده، ضامن است.

ج اگر كسى سنگى در راه بگذارد و ديگرى سنگى پشت آن قرار دهد، سپس پاى خص سوّمى به سنگى بخورد و روى سنگ ديگر سقوط كند، ضمان، تنها به عهده‌

[1] - تحريرالوسيله، ج 2، ص 569، مسأله 1

[2] - همان، ص 560، مسأله 1

[3] - ر. ك: جواهر الكلام، ج 43، ص 143