درس اول: كليات‌

مفهوم كلمه «فقه» و «تفقه»، چه در قرآن كريم و چه در احاديث شريف، برابر با ژرف‌نگرى و فهم عميق است. در قرآن آمده است:

(فَلَوْلا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِى الدّينِ ...) [1]

چرا از هر گروهى از آنان، طايفه‌اى كوچ نمى‌كند (و طايفه‌اى در مدينه بماند)، تا در دين (و معارف و احكام اسلام) آگاهى يابند.

در اصطلاح قرآن و سنت «فقه» علم وسيع و عميق به معارف و دستورهاى اسلامى است و اختصاص به قسمت خاصى ندارد، ولى به تدريج در اصطلاح علما اين كلمه به «فقه الاحكام» اختصاص يافته است. [2]

فقهاى اسلام، كلمه فقه را در مورد قسم اخير اصطلاح كردند. شايد از آن نظر كه از صدر اسلام، بيشتر توجه مردم به مسائل عملى و پرسش از آنها بوده است. از اين رو، كسانى كه تخصصشان در اين رشته بود به عنوان «فقها» شناخته شدند. [3]

[1] . توبه ( 9)، آيۀ 122

[2] . «فقه الاحكام» يعنى امورى كه هدف از آنها اين است كه انسان در خارج، عمل خاصى انجام دهد و يا عملى كه انجام مى‌دهد چگونه باشد و چگونه نباشد و به عبارت ديگر قوانين و مقررات موضوعه. (دورۀ كامل آشنايى با علوم اسلامى، شهيد مطهرى، ص 287-288)

[3] . دورۀ كامل آشنايى با علوم اسلامى، شهيد مطهرى، ص 287-288