الف- مستقيم؛ به اين معنا كه انسان شخصاً به اموال ديگران نقصان وارد كند يا آنها را تصرف كند، در اين صورت نسبت به هرگونه نقصى ضامن است. مثل اينكه كسى دست به دزدى مى‌زند، يا راننده‌اى از روى قصد و عمد به كسى بزند و خسارتى بر او وارد سازد كه در اين صورت ضامن خواهد بود.

ب- غير مستقيم؛ در اين صورت، شخص به‌طور ناخواسته به پرداخت خسارت يا استرداد اموال ديگران محكوم مى‌شود. مثل اينكه فرزند صغير او شيشه همسايه را بشكند يا اينكه باد لباس و پول همسايه را به داخل منزل او بيندازد، يا اشياى مسافرى در تاكسى يا اتوبوس جا بماند.

در اين گونه موارد پدر، همسايه، راننده اتوبوس و تاكسى ضامن هستند كه خسارت را جبران كنند يا اموال را به صاحبانش برسانند. [1]

مهم‌ترين مصاديق سازمانى ضمان‌

در سازمان‌هاى دولتى نيز امكان دارد كه هر دو نوع ضمان ياد شده، پيش بيايد كه به بيان برخى موارد مى‌پردازيم:

1- امتناع از انجام وظايف قانونى‌

چنانچه كارگر و يا كارمند از انجام شغلى كه براى آن استخدام شده سرباز زند استحقاق اجرت ندارد و اگر حقوقى بدون انجام كار گرفته ضامن است. [2]

در ماده 73 قانون مجازات اسلامى (بخش تعزيرات) نيز چنين آمده است:

هر يك از فرماندهان و مسؤولان كل و جزء قواى مسلحه مملكتى كه پس از تقاضاى كتبى قواى كشورى كه در حدود قانون است از اجراى مأموريت و وظيفه خود امتناع نمايد از يك ماه الى شش ماه محكوم به حبس خواهد گرديد و هرگاه از اين امتناع خسارتى وارد شود به جبران‌

[1] . ر. ك. تحريرالوسيله، ج 2، ص 560-564

[2] . استفتاءات، ج 2، ص 212، س 43