دوم استفاده كند، در صورتى كه احتمال تأثير بدهد و اگر احتمال دهد كه با موعظه و زبان نرم، نتيجه حاصل مى‌شود، نبايد به مراحل بعدى تجاوز نمايد. البته اگر بداند كه مرحله قبلى اثر ندارد و بايستى با لحن آمرانه امر و نهى كند، بايد همين كار را بكند در عين حال بايد درجات تندى در گفتار را رعايت نمايد. [1]

ج- استفاده از زور و قدرت؛ اگر دو مرحله قبلى كارآيى نداشته باشند؛ بايد از زور و قدرت استفاده گردد، بدين معنا كه با اعمال فشار جلوى انجام گناهان گرفته شود و بين شخص و گناه مورد نظرش فاصله ايجاد گردد. در اين مرحله نيز بايد از مراتب سبك‌تر شروع كرد؛ اما در فرضى كه بازدارى از گناه متوقف بر كتك‌كارى و ايجاد جراحت و امثال آن باشد، بايد با اذن فقيه جامع الشرايط انجام گيرد [2] و در شرايط فعلى كه نهادهاى قانونى جمهورى اسلامى شكل گرفته، چنين كارى بايد با اجازه نهادهاى مربوط باشد.

گفتنى است آنجا كه از فرد كارى ساخته نيست، بايد امر به معروف و نهى از منكر به شكل جمعى و گروهى انجام گيرد. همچنين از تدابير عملى نبايد غفلت كرد يعنى بايد ديد چه طرح و رفتارى، مردم را نسبت به كار نيك تشويق مى‌كند و يا از كار زشت باز مى‌دارد و اين به معناى دخالت دادن عقل و منطق، در اجراى قانون امر به معروف و نهى از منكر است؛ چرا كه اسلام در شيوه‌هاى اجرايى اين اصل مهم، آن را به عقل و تدبير انسان وانهاده است تا از هر راه ممكن و مفيد، ريشه منكرات را از جامعه بركند. بر خلاف واجبات عبادى همانند نماز كه شكل انجام آن نيز بايد با تعبد به دستور شرع صورت پذيرد. [3]

نتيجه اين‌كه امر به معروف و نهى از منكر همچون خون در پيكره دين جريان دارد و ضامن حيات اسلام است. خيزش و قيام مصلحان در جامعه اسلامى نيز، بازتابى از عمل به اين فريضه مى‌باشد و اگر مصلحان بزرگى همچون امام حسين 7 نمى‌بودند، ارزش‌هاى انسانى و الهى از بين رفته و اسلام قرن‌ها پيش توسط تبهكاران دفن شده بود، انقلاب‌

[1] - ر. ك. تحرير الوسيله، ج 1، ص 411

[2] - ر. ك. همان، ص 412-413، مسأله 1 و 11

[3] - براى آگاهى از شرايط‌ امر به معروف و نهى از منكر و ديگر احكام مربوط‌ به آن، ر. ك. تحرير الوسيله، ج 1، كتاب امر به معروف و نهى از منكر