درس دوازدهم

فقه اقتصادى [2]

احياى موات‌

زمين موات يا باير زمينى است كه به دلايلى چون شوره‌زارى، سنگ و خار داشتن، باتلاق يا نيزار بودن و ... قابل استفاده نيست و نياز به انجام كارهايى دارد تا قابل استفاده شود و همين كارها، احياى آن محسوب مى‌شود.

زمين باير دو نوع است:

1- باير اصلى كه قبلًا متعلق به كسى نبوده و آبادانى در آن صورت نگرفته و يا اين‌كه اطلاعى از گذشته آن در دست نيست.

2- باير عارضى و آن زمينى است كه بعد از عمران و آبادانى، خراب و باير گشته است.

نوع اول جزو انفال بوده و از آنِ امام 7 است و نوع دوم اگر متعلق به اقوامى بوده كه اثرى از آن‌ها نمانده است، نيز در حكم انفال بوده و در اختيار امام 7 است. اما در صورتى كه مالك ناشناخته دارد تحت نظارت امام 7 يا حاكم اسلامى قرار مى‌گيرد.

زمينى را كه از انفال بوده و يا در حكم انفال است، مى‌توان به وسيله احيا، مالك [1] شد و اين گونه زمين‌ها گرچه ملك امام 7 هستند اما براى احيا و مالكيت آن‌ها اذن عام صادر شده است.

امام باقر 7 از رسول خدا 6 نقل مى‌كند كه فرمود:

[1]- در مورد اين‌كه احيا موجب چه حقى براى احياكننده مى‌شود، آيا او مالك زمين مى‌شود و زمين بدين وسيله از ملك‌حكومت اسلامى به ملك شخصى وى منتقل مى‌گردد و يا اين‌كه احيا موجب پديد آمدن حق اولويت در زمين مى‌گردد و زمين همچنان به مالكيت حكومت اسلامى باقى مى‌ماند، ميان فقها اختلاف نظر وجود دارد و آنچه در متن گفته شد مطابق نظر امام خمينى رحمه الله است؛ ر. ك. تحريرالوسيله، ج 2، ص 178