درس سيزدهم

فقه اقتصادى [3]

بيع و معاملات‌

نيمى از مباحث فقه اسلامى، به مسائل بيع و معاملات اختصاص دارد و گستردگى اين مباحث و موشكافى‌هاى فقهاى شيعه در اين باره، جايگاه خاصى به اين موضوعات فقهى بخشيده است به گونه‌اى كه تكرار و ممارست در مباحث معاملات، زمينه را براى پيدايش ملكه اجتهاد و استنباط در ميان دانشجويان علوم دينى فراهم مى‌سازد. فقهاى شيعه با تأسيس يك سرى قواعد عقلايى و مندرج كردن معاملات تحت عمومات قرآنى و روايى، غناى بيشترى به اين مباحث بخشيده‌اند؛ به گونه‌اى كه احكام شرعى هر موضوع نوظهورى در عرف داد و ستد، قابل استنباط از منابع اسلامى است.

تعريف بيع و شرايط آن‌

بيع، در لغت به معناى خريدن و فروختن و مقابله چيزى به چيزى مى‌باشد و در اصطلاح فقهى؛ بيع يعنى؛ نقل ملكى به ديگرى در مقابل عوضى معلوم با شرايط خاص [1] (كه در زير به آن‌ها اشاره خواهد شد).

دو چيز ركن بيع شمرده مى‌شوند: 1- فروشنده و خريدار 2- عوض و معوض يا كالاى فروخته شده و بهاى آن.

شرايط فروشنده و خريدار: عاقل و بالغ بودن، دارا بودن اختيار، ولايت داشتن بر خريد و فروش و عدم ممنوع بودن از تصرف در اموال.

[1]- ر. ك. الروضة البهيّه فى شرح اللمعة الدمشقيه، ج 3، ص 221، تصحيح سيد محمد كلانتر (10 جلدى)