پنجم

گستره فقه‌

فقه اسلامى تمام ابعاد زندگى فردى و اجتماعى انسان را در بر مى‌گيرد و همه حقوق و آزادى‌هاى مشروع افراد را تأمين كرده براى هر حادثه و موضوع مربوط به زندگى انسان به طور خاص يا عام حكم دارد. چنان كه خداوند فرموده است:

(مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَىْ‌ءٍ) [1]

ما چيزى را در اين كتاب فروگذار نكرديم.

(وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَاناً لِكُلِّ شَىْ‌ءٍ) [2]

و اين كتاب را بر تو فرود آورديم در حالى كه بيانگر همه چيز است.

قدر متيقّن از «شى‌ء» در دو آيه ياد شده امورى است كه مربوط به سرنوشت و سعادت انسان‌ها مى‌شود خواه به صورت يك حكم خاص و جزئى يا به شكل يك حكم عام و كلى باشد.

البته قرآن در بيان قوانين، معمولًا به كلّيات مى‌پردازد؛ گاهى نيز به بيان مسائل ريز فقهى اشاره مى‌كند. به عنوان نمونه، در مورد تنظيم أسناد كتبى وام‌ها و معاملات، بيش از ده حكم فرعى را يك جا بازگو كرده است. [3]

امام باقر 7 در حديثى مى‌فرمايد:

خداوند متعال، رها نكرده چيزى را كه امّت بدان نياز داشته باشند، مگر اين‌كه در كتابش نازل

[1] - انعام (6)، آيه 38

[2] - نحل (16)، آيه 89

[3] - ر. ك. بقره (2)، آيه 282‌