امام حسين عليه السلام در مقام امامى منصوب از جانب خداوند و در چارچوب موضع‌گيرى اصولى خويش مبنى بر حفظ وضعيت صلح و خوددارى از قيام عليه معاويه، در شرايط حاكم بر آن دوره، مأموريتى را كه در حيات امّت اسلامى عهده‌دار بود به انجام مى‌رساند. برخى مأموريت‌هاى آن حضرت در چارچوب وظايف عمومى و مشترك همه ائمه عليهم السلام و برخى ديگر در چارچوب وظايف ويژه خود آن حضرت جاى مى‌گرفت. آنچه در اين باره تعيين كننده بود، شرايط سياسى و اجتماعى حاكم بر آن حضرت و نيز اسلام و امّت اسلامى بود. به هر حال خط مشى كلى رفتار امام عليه السلام را به صورت زير مى‌توان ارائه داد.

1- دعوت به حق و دفاع از آن‌

در حالى كه آراى عمومى جهان اسلام در تلاطم امواج گمراه كننده سياسى و دينى اموى گرفتار آمده بود، امام حسين عليه السلام با اين موج در مبارزه بود و مى‌كوشيد تا براى روشنگرى و دعوت و دفاع از حق ميان آن شكاف اندازد، و با دلايل محكم در نشان دادن راه روشن؛ امر به معروف و نهى از منكر؛ تعليم و تربيت امّت از طريق برگزارى و تشكيل مجالس وعظ و ارشاد در مكّه و مدينه، اذهان عمومى را نسبت به وارونگى و گمراهى امويان روشن سازد. مردم در مجلس امام حسين عليه السلام، آرام و بى حركت و به تعبير معاويه گويى پرنده بر سرشان نشسته بود سراسر گوش بودند و اين به‌خاطر بلندى منزلت وتوجّه فراوان مردم به سخن آن حضرت؛ ارتباط تنگاتنگ با ايشان و نيز به اين دليل بود كه سخن آن حضرت چنان حقيقت و صلابتى داشت كه- به تعبير معاويه- هيچ ياوه‌اى در آن ديده نمى‌شد.