وجود نداشت؛ و جلوگيرى از بيانات نبوى، زير پوشش ترس از بروز اختلاف ميان امّت، علنى گرديد. ابوبكر مردم را گرد آورد و گفت: «شما سخنانى را از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نقل مى‌كنيد كه درباره آن‌ها اختلاف داريد و اختلاف مردم پس از شما به مراتب بيش‌تر خواهد بود. پس چيزى از پيامبر نقل مكنيد و هر كس از شما پرسيد بگوييد: كتاب خداوند در ميان ما و شماست.» [1]

علاوه بر اين كه ديده مى‌شود، مقابله از حالت پنهانى، صورت آشكار به خود گرفته است، مى‌بينيم كه سخن او يعنى «پس از رسول خدا چيزى نقل مكنيد»، به معناى جلوگيرى كامل از مطلق سخنان پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم و كشيدن حصار كامل بر گرد آن چيزى است كه از ايشان نقل شده است.

رهبرى اين حزب به خوبى دريافته بود كه آنچه مايه تشويش خاطر او مى‌شود و از انتشار آن بيم دارد، تنها بيانات نبوى درباره مقام و منزلت على عليه السلام و حقانيت او در امر خلافت نيست، بلكه شامل سخنانى كه به چند موضوع ديگر نيز مربوط مى‌شد؛ مثل امر به معروف و نهى از منكر، نشانه‌هاى پيشوايان گمراه كننده و ضرورت قيام عليه آنان نيز هست؛ معرفى شجره ملعونه در قرآن؛ احاديثى كه از آشوب‌ها و رهبرانشان بحث مى‌كرد؛ فضايل برخى صحابه كه از سوى حزب حاكم زير فشار قرار گرفتند. فضايلى كه نه تنها موجب ناخشنودى رهبرى حزب بود، بلكه انتشار فضايل‌شان نيز آنان را مى‌آزرد و احاديثى از اين قبيل ... از اين رو چاره‌اى جز اين نبود كه منع نقل حديث را تعميم داده مطلق گردانند.

چنان كه پيش از اين گفتيم، اين ممانعت در روزگار عمر با شدت هر چه تمام به اجرا درآمد، و عثمان نيز از نقل هر حديثى كه در روزگار ابوبكر و عمر روايت نشده بود جلوگيرى كرد.

در نتيجه گسترش فتوحات، ورود بسيارى از ملت‌ها به اسلام، دور شدن از روزگار پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم، و نيز در اثر اين توهّم كه خلفاى سه گانه پس از پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم در امتداد خط وى بوده‌اند، امر بر امّتى كه از سيره پيامبرش صلى الله عليه و آله و سلم جز اندكى نمى‌دانست مشتبه شد؛ و بسيارى از مردم رفتار عمر را آيينه سيره پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم مى‌ديدند. در حالى كه سيره عمر چيزى‌

[1] - تذكرة الحفاظ، ج 1، ص 2- 3.