داشتن وزیری، زمام امور را در دست داشته باشد و هنگامی که رزیک، شاوربن مجیر سعدی فرمانروای صعید را عزل کرد، شاور، اعراب صعید و بردگان سیاه پوستش را جمع کرد و به قاهره رفت. رزیک به مقابله و جنگ با او برخاست. رزیک در این جنگ شکست خورد و چون ذخایر و اشیای قیمتی بی شماری با خود داشت، شاور به جستجوی او پرداخت و پس از دستگیری، او را به قتل رساند. 6

زمرّد خاتون

صفوه الملک دختر امیر جاولی، خواهر مادری دقاق پسر تتش پسر ملک شاه سلجوقی، همسر تاج الملوک بوری ابوسعید پسر طغتکین حاکم دمشق و مادر دو فرزندش اسماعیل (شمس الملوک) و محمود (شهاب الدین)، فرمانروایان دمشق. وی راوی حدیث و حافظ قرآن بود و کتاب هایی نسخه پردازی کرد وچون همسرش در سال 529ق درگذشت، پسرش، اسماعیل، به جای پدر نشست. زمرّدخاتون در کشته شدن پسرش اسماعیل در سال 521ق دست داشت و این وقتی بود که اسماعیل فساد، خونریزی، مصادره اموال و شکنجه کردن اشخاص را برای به دست آوردن اموال از حد گذرانده بود؛ از سوی دیگر وی فردی بسیار بخیل و پست فطرت بود. با صلیبیان مکاتبه کرده و با آنان هم رأی شد که دمشق را تسلیم شان کند، در کنار اینها، صفات نکوهیده دیگر داشت. این امور باعث تنفر مردم، یاران و خاندانش از او شده بود. زمرد با عمادالدین زنگی ازدواج کرد و چون در سال 541ق عمادالدین کشته شد، وی به مکه رفته و حج گزارد؛ سپس در مدینه اقامت گزید و در همانجا درگذشت و در بقیع به خاک سپرده شد. 7

عدیّ بن مسافر

ابوالفضایل، عدیّ بن مسافربن اسماعیل هکاری شرف الدین. وی از نسل مروان بن حکم اموی و از مشایخ صوفیه بود و طایفه عدویه به او منسوب است. آوازه اش همه جا پیچید و مریدان بسیاری پیدا کرد که اعتقاد به او را از حد گذرانده تاآنجاکه او را قبله گاه نماز خود و ذخیره آخرتشان پنداشتند. او در بیت قار از توابع بعلبک به دنیا آمد و چهار سال مجاور مدینه شد؛ سپس عزلت گزید و برای او زاویه ای (اتاقی) در کوه هکاریه از نواحی موصل ساختند. همه مردم آن سامان سخت به او متمایل شدند که نظیرش میان زاویه نشینان شنیده نشده است. عدی در نود سالگی در همان زاویه درگذشت و همانجا به خاک سپرده شد. طریقه او میان روستاییان و کوه نشینان رواج پیدا کرد. قبر او در شمار مزارهایی است که آهنگ آن کنند. بیشترین پیروان او یزیدیان هستند که بر این باورند زیارت تربت او از رفتن به حج یا بیت المقدس برتر است و بر این باورند او نماز و روزه آنها را متحمل شده است و در روز قیامت آنان را بی هیچ سرزنش و کیفری وارد بهشت می کند. 8

مؤیّد آلوسی

ابوسعید، عطّاف بن محمد بن علی بن محمد مؤیّد آلوسی (منسوب به آلوس، روستایی نزدیک حدیثه عانه واقع بر کرانه فرات). وی شاعری غزل سرا و هجوسرا بود. در دوران مسترشد باللّه، خلیفه عباسی وارد بغداد شد و شعرش رواج پیدا کرد. او از این طریق بی نیاز شد. املاک و زمین هایی فراهم آورد و دارایی هایش بسیار شد و زندگی اش سامان یافت. پس از این، روزگار با او ناسازگاری کرد. مقتفی خلیفه عباسی را هجو کرد و او، وی را در سیه چالی زندانی کرد و بیش از ده سال را در زندان سپری کرد تا آنکه در سال 555ق اوایل خلافت مستنجد از زندان آزاد شد و به دلیل تاریکی سیه چالی که در آن زندانی بود، بینایی خود را از دست داد. مؤیّد به موصل رفت و تا هنگام مرگ در آنجا ماندگار شد. وی 63 سال زیست. از غزلیات او که به آواز می خواندند، ابیات زیر است:

«عتبه خانم از دیرباز تا کنون در دل من جای دارد و تا پایان عمر، او محبوب من خواهد بود. او در جامه جوانی می خرامید و عشق، او را به حرکت در می آورد؛ چونان شاخه درخت که باد شمال آن را به جنبش در می آورد. از کودکی که خردسال بودم و در جوانی که برومند شدم به او عشق می ورزیدم، و اکنون نیز که در آستانه پیری و سفیدشدن موی هستم. او دین و دنیای من است و جز عشق او چیزی نمی بینم، و من در این اندیشه راه درست را می پویم. حوادث و مصیبت های روزگار جامه جوانی مرا فرسود؛ درصورتی که جامه فراخنای عشق پیوسته نو و تازه است. ما شبی را که سایه سنگینی خود را هم آنجا افکنده بود با هم سپری کردیم، و میوه رسیده و فراوان درخت عشق را به آسانی چیدیم (آن شب را با خوشی و لذت گذراندیم).

با وجود سختی روزگار، عشق گسترده ما را چون خوشه پروین دربرگرفته بود. تا آن گاه که شب سپری شد و سپیده سر زد و بار دیگر دلم به دلیل جدایی تپیدن گرفت.

ای کاش روزگارم همه اش شب بود؛ هرچند من در آن از تو (محبوبه) بی بهره باشم.

تا روز رستاخیز تو را دوست خواهم داشت و من در آن از تو حساب پس می گیرم.

همیشه نام تو را فراروی خودم دارم؛ و هرگاه نام تو نزد من برده