ابوجعفر غافقی

احمدبن محمدبن سید غافقی. وی حکیم، دانشمند و از بزرگان اندلس به شمار می رفت. وی در شناخت قوای ادویه مفرده (داروهای گیاهی ساده) و منافع و خواص درمانی آنها و دانستن نام های شان، از همه مردم عصر خود آگاه تر بود. ابن بیطار در کتاب هایش بسیار از او نقل کرده است. کتاب بی نظیر الادویه المفرده در موضوع داروهای گیاهی و علفی از آثار اوست. این کتاب آرا و گفته های حکیمان را در ادویه مفرده در خود گرد آورده است و آیین نامه ای است که مرجع اطبا شده است. 4

بلوی

ابوعامر، محمدبن احمدبن عامر بلوی طرطوشی اندلسی. وی دانا به تاریخ، ادبیات و طب بود. وی آثاری دارد؛ ازجمله: دررالقلائد و غررالفوائد در ادبیات و تاریخ، الشفا در طب، انموذج العلوم، کتابی در لغت و کتابی دیگر در گونه های گوناگون تشبیه. 5

بالدوین سوم (Baldwin III)

وی فرزند اول فولک پنجم، پادشاه بیت المقدس، و نوه بالدوین دوم است. حملات مسلمانان پس از سقوط شهر رها، او را وادار کرد از غرب درخواست کمک کند که جنگ صلیبی دوم به رهبری لویی هفتم، پادشاه فرانسه، و کنراد سوم، پادشاه آلمان، اتفاق افتاد. این جنگ نتیجه ای در پی نداشت و با عقب نشینی این دو پادشاه پایان یافت. بالدوین در سال 547ق6 (1153م) توانست بر عسقلان چیره شود. وی در 32 سالگی، درحالی که فرزندی نداشت درگذشت و برادرش آموری به جای او نشست. 7

جمال الدین اصفهانی

ابوجعفر، محمدبن علی بن ابی منصور جمال الدین اصفهانی، معروف به وزیر جواد. وی از حاکمان والاتبار بود. عمادالدین زنگی، حاکم موصل، او را بر ولایت نصیبین و رحبه گماشت؛ بدین وسیله لیاقت و کارآمدی او بروز کرد و به بخشش و پاکدامنی متمایز شد. چون عمادالدین در سال 541ق در قلعه جعبر کشته شد، جمال الدین که همراه او بود، به موصل بازگشت. سیف الدین غازی بن عمادالدین، او را به وزارت برگزید. همه کارها و تدبیر امور دولت را به او سپرد و پس از مرگ سیف الدین غازی، جمال الدین وزیر برادرش، قطب الدین مودود شد. قطب الدین از معاشرت با او خوشش نیامد و نتوانست او را تحمل کند؛ ازاین رو جمال الدین را در سال 558ق دستگیر کرده و او را در قلعه موصل زندانی کرد. جمال الدین پس از گذشت یک سال در زندان درگذشت و در موصل دفن شد. در سال 560ق، پیکر او را به مکه منتقل کردند و بر گرد کعبه طواف دادند؛ سپس به مدینه بردند و در بقیع به خاک سپردند. جمال الدین فردی خوش اخلاق، خوش گفتار، در رادمردی نامور و به وزیر جواد (وزیر باسخاوت) معروف بود. نشانه هایی از رادمردی او باقی مانده که در این مجال از آن یاد می شود؛ ازجمله اینکه هنگام مراسم حج از جایی دور به عرفات آب کشید و مسجدی که بر فراز کوه عرفات بود، تعمیر کرد. پلی بر رود دجله در نزدیکی جزیره ابن عمر بناکرد و کاروانسراهایی ساخت و بر گرد شهر مدینه دیوارکشید و هر سال اموال و البسه [برای فقرای مدینه و مکه و مسافران درمانده] با خود حمل می کرد که نیاز یک سال آنان را تأمین می کرد. هر سال معادل ده هزار دینار اسیر می خرید [و آزاد می کرد]. ابن خلکان نقل کرده است: هنگامی که جنازه او در اطراف ضریح پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم طواف می دادند، جوانی این اشعار را خواند:

«کسی که بخشش و عطایای او بر فراز شتران می چرخید، [امروز] تابوت او بر فراز دوش ها می چرخد. [تابوت او] بر دره می گذرد و ریگ های آن به ستایش او می پردازند و بر انجمن عبور می کند، بی کسان به مویه می پردازند». 8

ضرغام لخمی

ابوالاشبال، ضرغام بن عامربن سوارلخمی. وی از فرمانداران طلایع بن رزیک بود. چون در زمان عاضد فاطمی، شاور بر منصب وزارت نشست، ضرغام با او بر سر پست وزارت به نزاع برخاست و در سال 559ق به کمک مردم قاهره، وزارت را از چنگ او به درآورد. شاور به شام گریخت و از نورالدین محمودبن زنگی کمک طلبید. نورالدین، سپاهی را به سرداری امیر اسدالدین شیرکوه به همراه او روانه کرد. شاور وارد مصر شد. ضرغام به مقابله با او برخاست و به نبرد با یکدیگر پرداختند. سرانجام ضرغام کشته شد و شاور به وزارت بازگشت. 9

پی نوشت ها:

[1] جمعه اول محرم 559ق / 29 نوامبر 1163م؛ چهارشنبه 4 صفر 559ق / اول ژانویه 1164م.

[2] انباه الرواة، ج2، ص167.

[3] الاحاطه، ج1، ص222 ـ 227؛ المغرب، ج2، ص164؛ فروخ، تاریخ الاد ب العربی، ج5، ص338؛ تاریخ الفکرالاندلسی، ص127.

[4] طبقات الاطباء، ص500؛ تاریخ الفکرالاندلسی، ص472.

[5] الاعلام، ج6، ص212.

[6] مؤلف این تاریخ را 745ق ذکر کرده که با توجه به سال حکومت بالدوین سوم و تطبیق تاریخ میلادی، سال 547ق صحیح است.

[7] موسوعه لاروس.

[8] وفیات الاعیان، ج5، ص143؛ شذرات الذهب، ج4، ص185؛ النجوم الزاهره، ج5، ص365؛ الاعلام، ج7، ص165؛ تاریخ ابن اثیر، ج11، ص306 ـ 311.

[9] تاریخ ابن اثیر، ج11، ص298؛ النجوم الزاهره، ج5، ص346.