عمرو ـ مدائنی (در عصر امام حسن عسکری(علیه السلام))

عمرو بن سعید مدائنی زیات.

وی را از راویان امام صادق، امام رضا و امام حسن عسکری(علیهم السلام)دانسته اند.1 او از مصدق بن صدقه و دیگران نیز روایت کرده است.2 مدائنی با اینکه از فطحیه شمرده شده،3 ولی رجال شناسان شیعه وی را توثیق کرده اند.4 کسانی چون علی بن فضال، حسن بن علی و سهل بن زیاد از او روایت نقل کرده اند.5 وی دارای کتابی بوده که موسی بن جعفر بغدادی آن را روایت کرده است، هر چند از عنوان و موضوع آن چیزی در دست نیست.6

پی نوشت ها

[1] ـ مستدرکات علم رجال الحدیث 6/42.
[2] ــ کامل الزیارات 427.
[3] ــ اختیار معرفة الرجال 612.
[4] ــ رجال النجاشی 2/133 سماء المقال 2/89.
[5] ــ جامع الرواة 1/612.
[6] ــ الفهرست (طوسی) 110.*

دیگر منابع: رجال ابن داود 489 معالم العلماء 83 منهج المقال 247 خلاصة الاقوال 120 هدایة المحدثین 220 نقد الرجال 251 التحریر الطاووسی 403 تنقیح المقال 2/331 قاموس الرجال 7/149 معجم رجال الحدیث 13/104 حاوی الاقوال 2/131.

عمرو ـ مکی (م 297هـ )

ابوعبدالله عمرو بن عثمان بن کرب مکی.

وی اهل مکه بود1 و در همان جا سکونت داشت و از کسانی چون یونس بن عبدالاعلی، ربیع بن سلیمان و سلیمان بن سیف حرّانی حدیث شنید. ابوعبدالله به طریقت صوفیه روی آورد و جزء بزرگان و مشایخ آنان قرار گرفت و در این زمینه کتاب هایی نوشت.2 او را عالم، زاهد، محدث و شیخ صوفیه دانسته اند که محمد بن احمد اصفهانی و جعفر خلدی از او روایت کرده اند.3 وی در جدّه به امر قضاوت مشغول بود، لیکن به امر جنید از آن شهر اخراج شد و در بغداد سکونت گزید. یک سال قبل از وفاتش به اصفهان سفری کرد و با ابوعبدالله نسّاجی ملاقات نمود و سپس به بغداد برگشت و تا زمان مرگش که سال 297 و به نقلی 291هـ دانسته اند، در همان جا زندگی کرد.4 مکی کتاب هایی در تصوف5 و نوشته هایی زیبا در عبارات و اشارات داشته است.6

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 5/81.
[2] ــ تاریخ بغداد 12/223.
[3] ــ سیر اعلام النبلاء 14/58.
[4] ــ تاریخ بغداد 12/223.
[5] ــ هدیة العارفین 1/803.
[6] ــ الاعلام 5/81.*

دیگر منابع: صفوة الصفوة 2/284 طبقات الصوفیه 200 نفحات الانس 84 العبر 1/433 تاریخ الاسلام 22/216 المنتظم 13/98 ذکر اخبار اصفهان 2/33 النجوم الزاهره 3/170 معجم المؤلفین 8/11 شذرات الذهب 2/225.

عمرو ـ نمیری (م اواخر قرن دوم یا اوایل قرن سوم هجری)

ابومالک عمرو بن کرکره نمیری اعرابی.

از اعراب اهل بصره و از موالی قبیله بنی سعد به شمار می رفت. وی که ظاهراً پدرش را از دست داده بود، تحت سرپرستی ابوالبیداء اسعد بن عصمه ریاحی، پدرخوانده خویش که از اعراب بادیه بود و در بصره می زیست و به کودکان تعلیم می داد، قرار داشت، لذا او را گزارشگر ابوالبیداء خوانده اند. ابومالک در بادیه های اطراف بصره به تعلیم و آموزش مردم اشتغال داشت، اما درآمد و کسب وی در شهر صورت می گرفت. وی لغت شناس بود و به نوشته ابوعمرو جاحظ، از نیکان روزگار به شمار می رفت. در عین حال، معتقد بود که توانگران نزد خداوند عزیزتر از تهیدستان اند و فرعون نزد خداوند مقرب تر از حضرت موسی(علیه السلام)است. نیز درباره اش آورده اند که وی چیزهای گرم و سوزان را که خوردنش غیر ممکن بود، می خورد و هیچ آسیبی نمی دید.1 به هر حال شهرت ابومالک از لغت شناسی اوست. یاقوت حموی در زمینه مقایسه وی با دیگر لغت شناسان می گوید: اصمعی ثلث لغت عرب را در حفظ داشت و بر آنها مسلط بود و ابوعبیده بر نصف آن، و ابوزید بر دو ثلث لغت مسلط بود، اما ابومالک همه لغات عرب را در حفظ داشت و در مقابل هر پرسش پاسخی داشت،2 از این رو اقوال و آرای وی در لغت، مورد استناد و تکیه لغت دانان بزرگی چون ازهری قرار گرفته است3 و افرادی چون ابوزید سعید بن اوس انصاری (م 215هـ )، ابوعبیده معمر بن مثنی (م 209هـ ) و ابوسعید عبدالملک بن قریب اصمعی (م212هـ ) از ابومالک دانش لغت را فراگرفتند.4 ابومالک دارای آثار و تألیفاتی بود که عبارت اند از: خلق الانسان کتاب الخیل5 و النوادر.6 تاریخ دقیق وفات وی معلوم نیست، اما به استناد وفات شاگردانش که در اوایل قرن سوم رخ داده، می توان درگذشت او را اواخر قرن دوم یا اوایل قرن سوم تخمین زد.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 49.
[2] ــ معجم الادباء 16/132.
[3] ــ تهذیب اللغه