2/180.
[6] ــ تنقیح المقال 2/20.
[7] ــ الذریعه 6/358.*

دیگر منابع: قاموس الرجال 7/360 مستدرکات علم رجال الحدیث 6/245 طرائف المقال 1/561 الفهرست (طوسی) 128 مجمع الرجال 5/46 منهج المقال 264 جامع المقال 85 هدایة المحدثین 132.

قاسم ـ بیّانی (م 276هـ )

ابومحمد قاسم بن محمد بن قاسم قرطبی، معروف به بیّانی.

خاندان وی از موالی ولید بن عبدالملک1 و هشام بن عبدالملک بودند.2 او در شهر قرطبه، از شهرهای معروف اندلس به دنیا آمد3 و طی دو سفری که به مصر داشت، از دانشمندان و عالمان آن دیار علومی را فرا گرفت4 و در زمره شاگردان و یاران محمد بن عبدالله بن عبدالحکم قرار گرفت و پیوسته با او به سر می برد.5 علم فقه را از وی و مزنی آموخت. وی به مذهب شافعی تمایل داشت.6 ابراهیم حرامی، ابراهیم شافعی و گروهی دیگر نیز از استادان وی بودند و او از آنان روایت کرده است. محمد بن عمر بن لبابه و فرزندش محمد بیّانی هم از او روایت کرده اند. وی از فقیهان و محدثان برجسته عصر خویش بود و احادیث بسیاری را حفظ داشت.7 به علاوه، در زمینه تفسیر قرآن نیز ماهر بود.8 آثار و تألیفات وی عبارت اند از: تفسیر القرآن9 الایضاح فی الرّد علی المقلدین10 که به نام الرّد علی ابن مزیّن و العتبی شهرت دارد11 و تصنیفی گرانسنگ در موضوع خبر واحد است.12 بیّانی در سال 276هـ13 در قرطبه درگذشت.14

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ العلماء و الرواة للعلم بالاندلس 1/397.
[2] ــ بغیة الملتمس 446.
[3] ــ معجم البلدان 4/324.
[4] ــ معجم المفسرین 1/435.
[5] ــ تاریخ العلماء و الرواة للعلم بالاندلس 1/398.
[6] ــ طبقات الشافعیة الکبری 2/345.
[7] ــ تذکرة الحفاظ 2/648.
[8] ــ معجم المفسرین 1/435.
[9] ــ جذوة المقتبس 310.
[10] ــ معجم المفسرین 1/435.
[11] ــ الدیباج المذهب 320.
[12] ــ طبقات الشافعیة الکبری 2/345.
[13] ــ نفح الطیب 2/51.
[14] ــ معجم المفسرین 1/435.*

دیگر منابع: ایضاح المکنون 2/276 الاعلام 5/181 معجم المؤلفین 8/122.

قاسم ـ جرجانی (زنده در حدود 200هـ )

قاسم بن سیار جرجانی کاتب.

در بغداد می زیست1 و فردی کاتب و شاعر بوده است. با فضل بن سهل ذوالریاستین، وزیر مأمون عباسی رابطه دوستانه محکمی داشت و پس از آنکه فضل به وزارت دست یافت، به وی پیشنهاد کرد که او را به همراه خود به خراسان ببرد، ولی فضل امتناع کرد. قاسم اشعاری در مدح فضل سرود و برای او فرستاد که مورد قبول و خوشایند او واقع شد و هدایایی را برای قاسم فرستاد و او را مورد اکرام و تحسین قرار داد.2 مجموعه اشعار قاسم پنجاه ورقه است.3 از تاریخ وفاتش اطلاعی یافت نشد، ولی آنچه مسلم است اینکه در حدود 200هـ در قید حیات بوده است.4

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ التراث العربی 2/4/217.
[2] ــ معجم الشعراء 194.
[3] ــ الفهرست (الندیم) 189 تاریخ التراث العربی 2/4/217.
[4] ــ تاریخ التراث العربی 2/4/217.*

دیگر منابع: الحیوان 4/442 الوزراء و الکتّاب 311 لغت نامه دهخدا10/15277.

قاسم ـ جوهری (در عصر امام کاظم(علیه السلام))

قاسم بن محمد جوهری کوفی بغدادی.

در اصل اهل کوفه1 و ساکن بغداد2 و از موالی تیم الله بود.3 او را صحابی امام صادق و امام کاظم(علیهما السلام)4 دانسته اند،5 اما کشّی بنا بر نقل نصر بن صباح می نویسد که جوهری امام صادق(علیه السلام) را ملاقات نکرده است.6 قاسم از امام کاظم(علیه السلام) 7 و همچنین افرادی مانند علی بن ابی حمزة،8 اسحاق بن ابراهیم،9 سلیمان بن داود،10 عبدالصمد بن بشیر11 و حسین بن ابی العلا12 روایت نموده است. روایتگرانی همچون حسین بن سعید،13 ابوعبدالله برقی،14 علی بن احمد بن اثیم،15 ابن ابی عمیر16 و علی بن مهزیار17 از وی روایت نموده اند. رجال نویسان شیعه ایشان را واقفی مذهب دانسته18 و به همین سبب علامه وی را در زمره راویان ضعیف نام برده است.19 کتاب الحدیث اثر وی می باشد.20

پی نوشت ها

[1] ـ رجال الطوسی 276.
[2] ــ رجال النجاشی 2/182 جامع الرواة 2/20.
[3] ــ رجال الطوسی 276.
[4] ــ رجال الطوسی 358 رجال البرقی 50.
[5] ــ خلاصة الاقوال 247 اختیار معرفة الرجال 452.
[6] ــ اختیار معرفة الرجال 452.
[7] ــ رجال النجاشی 2/182.
[8] ــ منهج المقال 265 معجم رجال الحدیث 14/48.
[9] ــ جامع الرواة 2/20.
[10] ــ معجم رجال الحدیث 14/55.
[11] ــ تنقیح المقال 2/24.
[12] ــ جامع الرواة 2/20.
[13] ــ الفهرست (طوسی) 127 رجال ابن داود 276.
[14] ــ الفهرست (طوسی) 127.*