غریب القرآن، المقصور والممدود، المذکر والمؤنث، التصریف، کتاب النحو، صوره الهمز12 و عیون المعجزات از آثار اوست. 13

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 65. 2 ـ معجم الادبا 4 / 193 ـ 194. 3 ـ تاریخ بغداد 5 / 125 و 10 / 410. 4ـ تاریخ بغداد 5 / 125. 5ـ انباه الرواة 1 / 128. 6 ـ معجم الادبا 4 / 193 ـ 194. 7 ـ تاریخ بغداد 5 / 125. 8ـ معجم الادبا 4 / 193 ـ 194. 9ـ غایه النهایه 1 / 114. 10 ـ دایره المعارف الشیعیه العامه 2 / 670. 11ـ اعیان الشیعه 3 / 110. 12ـ الفهرست (الندیم) 65. 13ـ الذریعه 15 / 383.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 8 / 111؛ تاریخ الاسلام 23 / 135؛ بغیه الوعاة 1 / 387؛ طبقات المفسرین (داوودی) 1 / 73؛ هدیه العارفین 1 / 56؛ تأسیس الشیعه 96؛ لغت نامه دهخدا1 / 343؛ الذریعه 4 / 197؛ معجم المؤلفین 2 / 168.

محمود هیئتی

احمد ـ طبری

احمد ـ طبری (م. حدود 360ق)

ابوالحسن احمدبن محمدبن یحیی طبری ترنجی

او اهل منطقه طبرستان (مازندران کنونی) بود1 و ظاهراً در همانجا به دنیا آمد. وی پس از گذر از ایام کودکی به تحصیل علم پرداخت در حکمت و طب اشتغال یافت و از ابوماهر موسی بن یوسف بن سیار طبیب در طب بهره برد. 2 گویند او در طبابت به مهارت رسید3 و در فلسفه و حکمت توانایی یافت. طبری در طبابت به جایی رسید که لقب « بقراط زمان » و « جالینوس عصر » را به خود اختصاص داد. 4 وی نخستین پزشک شاغلی بود که راه درمان « جرب » را شرح داد و شیوه ابتکاری خود در درمان این بیماری را توصیه کرد. 5 او شیعه بود6 و به دربار آل بویه که حامی تشیع بودند، راه یافت و پزشک مخصوص رکن الدوله7 و سپس معزالدوله شد. 8 احمد اثری در طب از خود بر جای گذاشت که المعالجات البقراطیه نام گرفت. این اثر در بردارنده ده رساله است که در آنها از شیوه درمان بیماری ها بحث شده است. 9 رسالة فی القارورة فی احوال البول اثر دیگر اوست. 10 تاریخ درگذشت او به طوردقیق روشن نیست؛ ولی مرگ او را در سال 359، حدود 360، 36611 و حدود 370 هجری12 در طبرستان گفته اند. 13

پی نوشت ها

[1] ـ عیون الانبا 427. 2 ـ مجالس المؤمنین 2 / 190. 3 ـ عیون الانبا 427. 4 ـ مجالس المؤمنین 2 / 190. 5 ـ خلاصه زندگی نامه علمی
دانشمندان 559. 6 ـ مجالس المؤمنین 2 / 190؛ اعیان الشیعه 3 / 118. 7 ـ عیون الانبا 427. 8 ـ مجالس المؤمنین 2 / 190. 9 ـ عیون الانباء 427. 10 ـ الذریعه 17 / 4. 1
[1] ـ فرهنگ بزرگان 63. 12 ـ هدیه العارفین 1 / 66. 13 ـ خلاصه زندگی نامه علمی دانشمندان 559.

دیگر منابع: الذریعه 16 / 237 و 21 / 196؛ تاریخ الادب العربی (بروکلمان) 4 / 289؛ ریحانه الادب 7 / 59؛ الاعلام 1 / 209؛ معجم المؤلفین 2 / 112.

مرتضی نجفی

احمد ـ طبری

احمد ـ طبری (م. 335ق)

ابوالعباس احمدبن ابی احمد طبری بغدادی ملقب به ابن القاص

شهرت وی با اختلاف ذکر شده است. بیشتر مآخذ ابن القاص، 1 برخی نیز القاص آورده اند. 2 شهرت ابن قاص به سبب اشتغال پدرش به وعظ و داستان سرایی است. 3 ابن قاص برای تحصیل به بغداد رفت، فقه را از ابوالعباس ابن سریج، فقیه بزرگ شافعی فراگرفت و از کسانی چون محمدبن عبداللّه مطیّن، محمدبن عثمان بن ابی شیبه و یوسف بن یعقوب قاضی حدیث آموخت. پس از آن به طبرستان بازگشت و به تدریس و وعظ پرداخت و در آنجا پیشوای شافعیان شد و شمار فراوانی از او فقه شافعی آموختند که ازجمله آنان می توان ابوعلی طبری، معروف به زجاجی را نام برد. 4 به گفته سمعانی ابن قاص در جنگ مسلمانان با رومیان مشارکت فعالی داشت، سپس به طرسوس (در جنوب ترکیه کنونی) رفت و در آنجا رحل اقامت افکند و به وعظ پرداخت. 5 گفته شده مدتی مقام قضاوت آنجا را نیز بر عهده گرفت6 و به سال 335 هجری در همانجا درگذشت. 7 ابن قاص دارای آثار و تألیفاتی نیز بود که بیشتر آنها رساله های مختصر، ولی پرمحتواست. کتاب های او از این قرار است: التلخیص، المفتاح، ادب القاضی، المواقیت، 8 دلایل القبله، الفتاوی، شرح المختصر المزنی، 9 نصره القولین10 و کتابی درباره احرام زن. 11

پی نوشت ها

[1] ـ تهذیب الاسماء واللغات 2 / 253. 2 ـ الانساب 4 / 430. 3 ـ وفیات الاعیان 1 / 68. 4 ـ طبقات الشافعیه الکبری (سبکی) 3 / 59. 5 ـ الانساب 4 / 430. 6 ـ الوافی بالوفیات 6 / 227. 7 ـ تاریخ الاسلام 25 / 122. 8 ـ طبقات الفقها (شیرازی) 111. 9 ـ هدیه العارفین 1 / 61. 10 ـ المستدرک علی معجم المؤلفین 37. 1
[1] ـ معجم المؤلفین 5 / 58.