68 سال زندگی در ربیع الآخر یا جمادی الاولی سال 3565 در دوران حکومت مستنصربن عبدالرحمان، از امویان اندلس (350 ـ 366ق) در قرطبه از دنیا رفت و ابوعبید قاسم بن خلف حسنی بر پیکر او نماز خواند و در مقبره معتز به خاک سپرده شد. 6 آثار او عبارت اند از: الامالی که النوادر خوانده می شود و مشتمل بر اخبار و اشعار و لغت است و چاپ شده، 7 البارع فی اللغه که بر اساس حروف معجم مرتب کرده و پنج هزار ورقه بوده8 و بخشی از آن چاپ شده است. 9 المقصور والممدود والمهموز، الابل ونتاجها، حلیالانسان والخیل وشیاتها، کتاب فعلت وافعلت، مقاتل الفرسان، شرح القصائد والمعلقات، 10 الامثال (خطی). 11

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 4 / 299. 2 ـ وفیات الاعیان 1 / 227. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 16 / 46. 4 ـ جذوه المقتبس 154. 5 ـ وفیات الاعیان 1 / 227. 6 ـ تاریخ العلماء والرواة بالاندلس 1 / 84. 7 ـ جذوه المقتبس 155؛ الاعلام 1 / 321. 8 ـ وفیات الاعیان 1 / 226. 9 ـ الاعلام 1 / 321. 10 ـ وفیات الاعیان 1 / 226. 1
[1] ـ الاعلام 1 / 322.

دیگر منابع: نفح الطیب 1 / 364 ـ 368 و 2 / 15
[1] ـ 647 و 3 / 70 ـ 75؛ الانساب 4 / 434؛ تاریخ الاسلام 26 / 138؛ معجم الادبا 7 / 25؛ اللباب فی تهذیب الانساب 3 / 9؛ مرآه الجنان 2 / 269؛ العبر 2 / 97؛ الوافی بالوفیات 9 / 191؛ نزهه الالباء فی طبقات الادباء 265؛ البدایة والنهایه 11 / 264؛ بغیه الوعاة 1 / 453؛ کشف الظنون 2 / 1778؛ هدیه العارفین 1 / 208.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

اسماعیل ـ مخزومی

اسماعیل ـ مخزومی (م. 301ق)

ابومحمد اسماعیل بن محمد بن اسماعیل بن هلال مخزومی مشهور به قنبره مکی

وی از اهالی قم بود و در همان شهر به تحصیل علم پرداخت و از محضر علمای آن دیار بهره مند شد. 1 سپس رهسپار عراق شد و در آنجا به تدریس مشغول شد. کسانی چون ایوب بن نوح، حسن بن معاویه، محمدبن حسین، علی بن حسن بن فضّال و برادرش احمد از شاگردان او در علم حدیث بودند. او سپس عراق را به قصد مکه ترک کرد و به مکه رفت و در آنجا ساکن شد. 2 علمای رجال شیعه او را محدثی شیعه، ثقه و قریشی دانسته اند. کسانی چون فرزندش محمد، علی بن احمد عقیقی و ابن نوح از او روایت کرده اند.
وی صاحب آثاری چون التوحید، المعرفه، الصلاه، الامامة، التجمل والمروه بوده که احمدبن عبدون آن کتاب ها را با واسطه روایت کرده است. 3 مخزومی در ماه شعبان سال 301 هجری از دنیا رفت. 4

پی نوشت ها

[1] ـ معجم رجال الحدیث 3 / 172. 2 ـ الفهرست (الطوسی) 12. 3ـ رجال (النجاشی) 1 / 120. 4 ـ الذریعه 21 / 244.

دیگر منابع: رجال (الطوسی) 452؛ حاوی الاقوال 1 / 152؛ خلاصة الاقوال 9؛ رجال (ابن داوود) 59؛ نقدالرجال 46؛ معالم العلما 8؛ الفهرست (الندیم) 243؛ دایره المعارف الشیعیه العامة 3 / 468؛ ایضاح الاشتباه 92؛ اعیان الشیعه 3 / 401؛ معجم المؤلفین 2 / 289؛ مستدرکات علم رجال الحدیث 1 / 663؛ جامع الرواة 1 / 102.

رضا جعفری نوقاب

اسماعیل ـ نوبختی

اسماعیل ـ نوبختی (237 ـ 311ق)

ابوسهل اسماعیل بن علی بن اسحاق بن ابی سهل نوبختی

وی در اصل ایرانی بود؛ ولی به سال 237 هجری در بغداد دیده به جهان گشود. او مشهورترین فرد خاندان نوبختی بود که در زمان خود، یعنی پس از شهادت امام حسن عسکری علیه السلام و آغاز غیبت صغری به سال 260 هجری ریاست فرقه امامیه را بر عهده گرفت و با کمک افراد دیگر خاندان نوبختی، آن دوره بحران امامیه که از سوی دشمنان تهدید می شد را پشت سر گذاشت و با ارشاد و راهنمایی های خویش و با مبارزه با مخالفان امامیه توانست شیعه را نجات دهد. 1 او از متکلمان نامدار امامیه و از شاعران، مصنفان و مشوقان ادب و شعر بود و در حمایت از مذهب شیعه امامیه و رد مخالفان شیعه، کتب بسیاری تألیف کرد. 2 علمای شیعه همچون شیخ طوسی وی را از بزرگان و موجهان شیعه دانسته اند. 3 نجاشی نیز آورده که ابن نوبختی در دنیا و آخرت صاحب قرب و منزلت ویژه ای است؛ 4 اما علمای اهل سنّت او را از غلات شیعه دانسته و از او رویگردان شده اند. 5 کسانی چون فرزندش علی، ابوبکر صولی و ابوعلی کوکبی از او روایت کرده اند. نوبختی در شوال سال 311 هجری پس از 74 سال عمر، از دنیا رفت. 6 آثار او عبارت اند از: الاستیفاء فی الامامه، التنبیه فی الامامه، الرّد علی الغلاة، الرد علی الطاطری فی الامامه، الرد علی عیسی بن ابان فی اللباس (فی الاجتهاد)، نقض رساله الشافعی، الخواطر، المجالس،