دیگر منابع: یتیمه الدهر 2 / 265؛ معجم الادبا 9 / 130؛ المستفاد من ذیل تاریخ بغداد 19 / 103؛ الکامل فی التاریخ 8 / 449؛ دمیه القصر وعصرة اهل العصر 1 / 367؛ جمهره انساب العرب 370؛ نشوارالمحاضره واخبارالمذاکره 2 / 129.

سیدمهدی حسینی عربی

حسن ـ مهلّبی

حسن ـ مهلّبی (م. 380ق)

ابوالحسین حسن (حسین) بن احمد مهلّبی

وی در زمان عزیزباللّه فاطمی (م. 386ق) زندگی می کرد. شیخ ابراهیم کفعمی صاحب کتاب البلدالامین از کتاب او روایت کرده است. 1 مهلّبی کتاب المسالک والممالک مشهور به العزیزی را به نام عزیزباللّه فاطمی نوشت. وی سال 380 هجری از دنیا رفت. 2

پی نوشت ها

[1] ـ الذریعه 20 / 377. 2 ـ هدیه العارفین 1 / 272.

دیگر منابع: المصباح (کفعمی) 1006؛ معجم المؤلفین 3 / 313؛ لغت نامه دهخدا 6 / 7913.

رضا جعفری نوقاب

حسن ـ نقّار

حسن ـ نقّار (م. 352ق)

ابوعلی حسن بن داوود بن حسن بن عون نقار کوفی قریشی اموی

وی از قبیله قریش و طایفه بنی امیه بود که در کوفه سکونت داشت و نزد ابومحمد قاسم بن احمد و دیگران علم قرائت را آموخت. 1 او در علوم قرائت، لغت، نحو و حروف استاد بود و قرآن را با لحن و صدای زیبایی تلاوت می کرد. وی 43 سال امام جماعت مسجد جامع کوفه بود. 2 کسانی چون زیدبن ابی بلال، احمدبن یوسف کوفی و محمدبن جعفر تمیمی از شاگردان او در علم قرائت بودند. ابواحمد عبداللّه بن حسین سامری و دیگران از او روایت کرده اند. 3 وی افزون بر تدریس، تصنیفاتی نیز داشته است که عبارت اند از قرائه الاعشی و اللغة فی مخارج الحروف واصول النحو. 4 در برخی منابع، کتاب دومی را دو یا سه کتاب دانسته اند. 5 نقار سال 352 هجری در کوفه از دنیا رفت. 6

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 35. 2 ـ معجم الادبا 8 / 109. 3 ـ غایه النهایه 1 / 212. 4 ـ الفهرست (الندیم) 35. 5 ـ کشف الظنون 3 / 93 و 4 / 326. 6 ـ بغیه الوعاه 1 / 503.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 12 / 5؛ اللباب فی تهذیب الانساب 1 / 165؛ روضات
الجنات 3 / 67؛ معجم المؤلفین 3 / 223؛ فرهنگ بزرگان 145؛ ریحانة الادب 1 / 272؛ لغت نامه دهخدا 3 / 4250.

رضا جعفری نوقاب

حسن ـ نوبختی

حسن ـ نوبختی (م. 310ق)

ابومحمد حسن بن موسی بن حسن بن عباس نوبختی

وی از دانشمندان برجسته، ستاره شناس، فقیه، فیلسوف و از متکلمان مورد اعتماد و موثق شیعه و پسر خواهر ابوسهل اسماعیل بن علی نوبختی است. 1 ابوسهل و ابومحمد مشهورترین متکلمان خاندان نوبختی هستند. 2 ذهبی او را علامه ذوفنون می نامد. 3 وی از اعلام و اعیان سده سوم هجری است که تا اندکی پس از سال 300 هجری می زیست4 و غالباً با مترجمان، دانشمندان و فیلسوفان بزرگ عصر خود همانند اسحاق بن حنین عبادی، ابوعثمان دمشقی و ثابت بن قره، بحث و گفتگو داشت. 5 همچنین با ابوعلی جُبّایی در حضور کرخی و درباره « امامت » مناظره داشته است. 6 نیز ابوالاحوص داوودبن اسدبن اعفر از متکلمان شیعه را در مزار امام حسین علیه السلام در کربلا دیدار و از او کسب دانش کرده است. 7 تاریخ درگذشت و جزئیات دیگر زندگی وی روشن نیست؛ اما برخی پژوهشگران معاصر، درگذشت او را در سال 310 هجری ذکر کرده اند. 8 حسن نوبختی آثار و تألیفات بسیاری دارد که به قرار ذیل است: الآراء والدیانات (کتابی بزرگ و نیکو و شامل علوم متعدد. به گفته الندیم پایان نبرد)، فرق الشیعه، الردّ علی فرق الشیعه ما خلاالامامیه، الجامع فی الامامه، الموضح فی حروب امیرالمؤمنین علیه السلام ، التوحیدالکبیر، التوحیدالصغیر، الخصوص والعموم، الأرزاق والآجال والاسعار، کتاب کبیر فی الجزء، مختصرالکلام فی الجزء، الرد علی المنجمین، الرد علی ابی علی الجبائی فی ردّه علی المنجمین فانّ اباعلی تجاهل فی ردّه علی المنجمین، النکت علی ابن الرّاوندی، الرد علی من اکثر المنازله، الرد علی ابی الهذیل العلاف فی انّ نعیم اهل الجنة منقطع، الانسان غیر هذه الجمله، الرد علی الواقفه، الرد علی اهل منطق، الرد علی ثابت بن قره، الرد علی یحیی بن أصفح فی الامامه، پاسخ های نوبختی به محمدبن عبدالرحمان بن قبه رازی، پاسخ های دیگری به او، شرح مجالسه مع ابی عبداللّه بن مملک (ظاهراً محمدبن عبداللّه بن مملک اصفهانی)، حجج طبیعیة مستخرجة من کتب أرسطاطالیس فی الرد علی