ابن ابی زید، قابسی، احمدبن مهندس و یوسف بن احمد صیدلانی بهره علمی برد و به قرطبه بازگشت. 1 ابن فرضی را فقیه، محدث، حافظ، ادیب، مورخ، نسابه، شاعر و رجالی دانسته اند که مردم سرزمین های گوناگون برای آموختن علم نزد او می آمدند که ابن عبدالبر، ابومحمد ابن حزم و ابوعبداللّه خولانی از شاگردان او بودند. 2 وی مدتی مسئول قرائت نامه ها در دولت بنی عامر و همچنین قاضی برخی مناطق اندلس بود. 3 ابوولید مالکی مذهب بود. 4 و آثار او عبارت اند از: تاریخ العلماء والرواة للعلم بالاندلس، المؤتلف والمختلف، 5 مشتبه النسبه6 یا المتشابه، 7 کتابی در اخبار شاعران اندلس و طبقات آنان، 8 ریاض النفوس النقیه فی علماء و مشایخ افریقیه و دیوان شعر. 9

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 1 / 251؛ جذوه المقتبس 237. 2 ـ الذخیرة فی محاسن اهل الجزیره 1 / 2 / 614. 3ـ المغرب فی حلی المغرب 1 / 104. 4ـ هدیه العارفین 1 / 449. 5 ـ جذوه المقتبس 238. 6 ـ کتاب الصله 253. 7 ـ الاعلام 4 / 121. 8 ـ مرآه الجنان 3 / 5. 9 ـ معجم المؤلفین 6 / 146.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 17 / 530؛ تاریخ الاسلام 28 / 82؛ سیر اعلام النبلاء 17 / 177.

مصطفی صادقی

عبداللّه ـ بخاری

عبداللّه ـ بخاری (258 ـ 340ق)

ابومحمد عبداللّه بن محمدبن یعقوب بخاری حارثی کلاباذی سبذمونی معروف به استاد

در ربیع الثانی سال 258 هجری در روستای سبذمون بخارا زاده شد. ازآن رو به استاد شهرت یافت که در خانه امیر اسماعیل سامانی تدریس می کرد و شاید به تربیت فرزندانش اشتغال داشت. برای کسب و تحصیل دانش به خراسان، عراق و حجاز مسافرت کرده و استادان و شیوخ بسیاری را درک کرده است. 1 بارها به عراق رفت و افزون بر آموختن حدیث، به تدریس و تعلیم پرداخت. از استادان وی در حدیث می توان به عبیدالله بن واصل، عبدالصمدبن فضل و موسی بن هارون حافظ اشاره کرد. حارثی شاگردان بسیاری تربیت کرد؛ کسانی مانند ابوالعباس ابن عقده، ابوبکر جعابی و ابوبکر ابن ابی دارم از شاگردان اویند. 2 وی از فقهای حنفی بود. 3 بیشتر رجال شناسان اهل سنّت، وی را محدثی ضعیف و غیرقابل اعتماد دانسته و برخی او را به جعل حدیث متهم کرده اند. 4 خطیب بغدادی نیز
وی را صاحب عجایب و غرایب و مطالب ناپذیرفتنی دانسته است. 5 حارثی در سال 3406 و به قولی در 345 هجری از دنیا رفت. 7 او مسند ابوحنیفه را گردآوری کرد و آن را کشف الآثارالشریفة فی مناقب الامام ابی حنیفه نامید. افزون بر آن، کتابی با عنوان الکشف عن وهم الطائفه الظالمة اباحنیفه8 (وهم الطبقه الظلمة اباحنیفه) دارد. علت تضعیف او، روایاتی است که نقل کرده است. در یکی از آنها می گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آلههمسرش حفصه را طلاق داد و سپس رجوع کرد. 9

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 1 / 129 و 3 / 213 و 214. 2 ـ تاریخ بغداد 10 / 125. 3 ـ الجواهرالمضیئه 2 / 344. 4 ـ العبر 2 / 60؛ میزان الاعتدال 2 / 496. 5 ـ تاریخ بغداد 10 / 125. 6 ـ مرآه الجنان 2 / 249. 7 ـ لسان المیزان 3 / 348. 8 ـ تاریخ الاسلام 25 / 190. 9 ـ سیر اعلام النبلاء 15 / 425.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 17 / 261؛ دول الاسلام 190؛ شذرات الذهب 2 / 357؛ کشف الظنون 2 / 1485 و 1837؛ الاعلام 4 / 120؛ معجم المؤلفین 6 / 145؛ هدیه العارفین 1 / 445.

اسماعیل اسماعیلی

عبداللّه ـ برقی

عبداللّه ـ برقی (زنده در میانه قرن 4ق)

عبداللّه بن عبداللّه اندلسی معروف به برقی

برقی از دانشمندان سده چهارم اندلس و فردی پرهیزکار و زبردست در علوم نحو، لغت، ریاضیات و هندسه بوده و احتمالاً در علم شیمی نیز دستی داشته است. المستنصر (حکم بن ناصر م. 366ق) خلیفه اموی اندلس، برقی را بسیار گرامی داشت و احترام می کرد. وی کتابی در هندسه با عنوان المسبع نوشت. 1 سال درگذشت اندلسی روشن نیست؛ ولی با توجه به هم عصربودن با مستنصر می توان دریافت در میانه سده چهارم می زیسته است.

پی نوشت ها

[1] ـ انباه الرواة 2 / 121.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 6 / 78.

محمد غفوری

عبداللّه ـ بزّاز

عبداللّه ـ بزّاز (274 ـ 369ق)

ابومحمد عبداللّه بن ابراهیم بن ایوب بزاز بغدادی، معروف به ابن ماسی

در سال 274هجری به دنیا آمد. 1 او محدث بود و حدیث را نزد