بالایی در فهم و حفظ حدیث برخوردار بود؛ ولی در پایان عمر، دچار ناشنوایی شد. همچنین او به جعل حدیث پرداخت و وجهه خود را از دست داد و این سبب شد کتاب هایش را سوزاندند و دیگر کسی در درس او حاضر نشد. 8 سرانجام وی در سال 3119 یا 315 هجری در مصر از دنیا رفت. 10 کتاب سنن الشافعی اثر اوست. 11

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ مدینة دمشق 32 / 169. 2 ـ التدوین فی اخبار قزوین 3 / 242. 3 ـ تاریخ بغداد 4 / 167. 4 ـ تاریخ مدینة دمشق 32 / 169. 5 ـ الانساب 4 / 494. 6 ـ تاریخ بغداد 4 / 167. 7 ـ التدوین فی اخبار قزوین 3 / 242. 8 ـ الانساب 4 / 494. 9 ـ التدوین فی اخبار قزوین 3 / 242. 10 ـ تاریخ مدینه دمشق 32 / 169. 1
[1] ـ هدیه العارفین 1 / 443.

دیگر منابع: النجوم الزاهره 3 / 219؛ طبقات الشافعیه (ابن هدایت اللّه) 49؛ شذرات الذهب 2 / 270؛ طبقات الشافعیه الکبری 3 / 320؛ العبر 1 / 470؛ طبقات الشافعیه (اسنوی) 2 / 145؛ تاریخ الاسلام 23 / 495؛ طبقات الشافعیه (ابن قاضی شهبه) 1 / 95؛ میزان الاعتدال 2 / 495؛ الوافی بالوفیات 17 / 477؛ لسان المیزان 3 / 345.

محمود هیئتی

عبداللّه قیروانی

عبداللّه قیروانی عبیداللّه ـ قیروانی

عبداللّه ـ قیروانی

عبداللّه ـ قیروانی (310 ـ 386ق)

ابومحمد عبداللّه بن ابی زید عبدالرحمان قیروانی نفزی ملقب به ابن ابی زید

وی در سال 310 هجری در قیروان به دنیا آمد. 1 مالکی مذهب بود و از بزرگان مالکی عصر الندیم (م. 380ق) به شمار می رفت. 2 تا جایی که به او لقب مالک صغیر دادند. ابومحمد ابتدا فقه را از فقهای قیروان از جمله: محمدبن مسرور حجّام آموخت؛ ولی بیشتر به ابوبکربن لبّاد تکیه داشته و از محضر او بهره مند می شد. عبداللّه در راه حج از افرادی چون ابوسعیدبن اعرابی، حسن بن نصر سوسی و محمدبن فتح حدیث شنید. عبداللّه بن غالب سبتی و عبداللّه بن ولیدبن سعد انصاری از شاگردان وی بودند. 3 او را فردی کثیرالحفظ، واسع العلم و صاحب ورع دانسته اند. اقوال مذهب مالکی را گردآورد و آنها را شرح کرد. 4 ابومحمد سرانجام به سال 386 هجری در قیروان از دنیا رفت. 5 وی آثار بسیاری را تألیف کرد که عبارت اند از: النوادر
والزیادات، مختصرالمدونة، الاقتداء باهل السنّه، الذّب عن مذهب مالک، الرسالة، التنبیه علی القول فی اولادالمرتدین ومسئلة الحبس علی ولدالاعیان، تفسیر اوقات الصلوات، المناسک، الثقة باللّه والتوکل علی اللّه سبحانه، المعرفة والیقین، المضنون من الرزق، رسالة فیمن تأخذه عند قرائه القرآن والذکر حرکه، ردالسائل، حمایة عرض المؤمن، البیان عن اعجازالقرآن، الوساوس، رسالة اعطاءالقرابة من الزکاة، رسالة النهی عن الجدل، رسالة فی الرد علی القدریة، مناقضة رسالة البغدادی المعتزلی، الاستظهار فی الرد علی الفکریه، کشف التلبیس فی مثله، رساله الموعظة والنصیحه، رسالة طلب العلم، فضل قیام رمضان، رسالة الموعظه الحسنة لأهل الصدق، رسالة فی اصول التوحید، رسالة الی اهل سجلماسة فی تلاوة القرآن، 6 تبویب المستخرج، الرد علی مسائل المزنی، 7 العتبیة، الاقتداء بمذهب مالک، من تحرک عندالقرائة، 8 اثبات کرامات الاولیاء، الرد علی ابی میسره المارق، 9 السنن (کتاب الجامع فی السُّنن والآداب والمغازی والتاریخ)، شعر فی مدح النبّی صلی الله علیه و آله. افراد بسیاری رسالة معروف قیروانی را شرح کرده اند. از آن جمله است: نصح المقاله فی شرح الرسالة اثر ابوعبداللّه محمدبن علی فخّار جذامی (م. 723ق)، تقیید علی الرساله نوشته ابوالحجاج یوسف بن عمر انفاسی جیلانی (م. 761ق)، تحریرالمقاله تألیف احمدبن محمدبن عبداللّه قلشانی (م. 863ق)، مرشدالمبتدئین به قلم ابومحمد سعیدبن (سلیمان) حسین بن محمد حمیدی (م. 964ق)، ایضاح المسالک به نگارش داوودبن علی بن محمد غلتاوی ازهری (م. 902ق). 10

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 166. 2 ـ الفهرست (الندیم) 253. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 10. 4 ـ شذرات الذهب 3 / 131. 5 ـ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 166. 6 ـ ترتیب المدارک 4 / 492. 7 ـ الفهرست (الندیم) 253. 8 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 10. 9 ـ هدیه العارفین 1 / 447. 10 ـ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 166.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 27 / 183؛ الدیباج المذهب 1 / 427؛ طبقات الفقها (شیرازی) 160؛ دول الاسلام 209؛ تذکره الحفاظ 3 / 1021؛ العبر 2 / 177؛ النجوم الزاهرة 4 / 200؛ الوافی بالوفیات 17 / 249؛ کشف الظنون 841 و 880؛ معجم المؤلفین 6 / 73.

سیدمهدی حسینی عربی