علی ـ خشکنانجهعلی ـ خشکنانجه (قرن 4ق)

ابوالحسن علی بن وصیف خشکنانجه بغدادی

از دانشمندان ادیب، بلیغ و کاتب سده چهارم هجری است و الندیم او را از دوستان صمیمی خود شمرده و می گوید وی اهل بغداد بود؛ اما بیشتر عمر خود را در رقه گذراند. سپس به موصل رفت و سرانجام در موصل درگذشت. او که گرایش های شیعی داشت، چندین کتاب نوشت و عبدان، داعی اسماعیلی آنها را به خود نسبت داد. کتاب های او عبارت اند از: الایضاح (الافصاح) والتثقیف فی آیین الخراج ورسومه، النثرالموصول به نظم، صناعه البلاغه، الفواید و دیوان شعر. 1 گفتنی است که پسرش احمد نیز کاتب و شاعری خوش سخن و زبان آور بوده و الندیم برخی از این آثار را به او نیز نسبت داده است. 2 یاقوت حموی که مطالب خود را از الندیم گرفته، تنها کتاب نخست را از آن پدر شمرده است. 3 بنابراین احتمال دارد در الفهرست الندیم تصحیف روی داده و کتاب های پسر برای پدر نیز ذکر شده باشد. همچنین باید توجه داشت که وی با ابوالحسن علی بن عبداللّه بن وصیف حلاء معروف به ناشی ء اصغر (27
[1] ـ 366ق) که از شاعران اهل بیت علیهم السلام بود، 4 متفاوت است.

پی نوشت ها

[1] ـ الفهرست (الندیم) 154. 2 ـ الفهرست (الندیم) 155. 3ـ معجم الادبا 5 / 1986. 4 ـ الاعلام 4 / 304.

دیگر منابع: ذیل تاریخ بغداد (ابن نجار) 4 / 162.

محمد غفوری

علی ـ خمری

علی ـ خمری (قرن 4ق)

ابوالحسن علی بن عبدالواحد بن علی بن جعفر خمری حمیری نهدی

از محدثان مورد اعتماد شیعه بود که در سده چهارم می زیست و از کسانی همچون عبداللّه بن محمد ثعالبی، محمدبن موسی قزوینی1 و احمدبن یعقوب روایت کرد. 2 نجاشی از او روایت کرده و در پی آن برای او طلب آمرزش نموده که می توان استظهار کرد که او فردی موثق بوده است. 3 خمری دارای دو اثر به نام اصل4 و المأثور من العمل فی الشهور است. 5 زمان دقیق درگذشت وی مشخص نیست؛ ولی کحاله و آغابزرگ، او را از رجال سده چهارم هجری به شمار آورده اند. 6

پی نوشت ها

[1] ـ اقبال الاعمال 1 / 28. 2 ـ قاموس الرجال 7 / 20. 3ـ رجال (النجاشی) 1 / 234. 4ـ الذریعه 2 / 165. 5ـ اقبال الاعمال 1 / 28. 6 ـ معجم المؤلفین 7 / 143؛ طبقات اعلام الشیعه 1 / 191.

دیگر منابع: تنقیح المقال 2 / 297؛ مجمع الرجال 1 / 96، 2 / 207 و 217؛ مستدرکات علم رجال الحدیث 5 / 409؛ اعیان الشیعه 8 / 287؛ معجم رجال الحدیث 12 / 86؛ دایره المعارف الشیعیه العامه 13 / 324.

محمود هیئتی

علی ـ دار قطنی

علی ـ دار قطنی (306 ـ 358ق)

ابوالحسن علی بن عمر بن احمدبن مهدی دارقطنی بغدادی

وی اهل محله دارالقطن در بخشی غربی بغداد و متولد سال 306 هجری است. 1 او برای آموختن دانش و معارف دینی به کوفه، بصره و واسط سفر کرد. فقه شافعی را از ابوسعید اصطخری، علم قرائت را نزد محمدبن حسن نقاش و محمدبن حصین طبری و حدیث را از ابوالقاسم بغوی، ابن صاعد، محمدبن هارون حضرمی و علی بن عبداللّه بن مبشر واسطی آموخت. 2 ابوحامد اسفراینی، ابوبکر برقانی، ابوالقاسم تنوخی و قاضی ابوطیب طبری از او روایت کرده اند. وی از نخستین کسانی است که در علم قرائت، کتاب نوشت. 3 رجال نویسان اهل سنّت، او را سرآمد و پیشگام در علم حدیث روزگار خود، دارای دستی توانا در شناخت احوال راویان و موارد اختلاف فقها، محدثی حافظ، فقیه شافعی، ثقه، راستگو، آشنا به ادبیات و شعر معرفی کرده و گفته اند بسیاری از دیوان ها به ویژه دیوان سیدحمیری را حفظ بود و به همین سبب بعضی به او نسبت تشیع داده اند. 4 وقتی از بغداد به مصر رفت، به خدمت وزیر کافور اخشیدی درآمد و مورد اکرام واقع شد و از قاضی ابوطاهر ذهلی حدیث آموخت و مدتی نیز در بغداد، منصب قرائت را بر عهده داشت. 5 دارقطنی سال 358 هجری از دنیا رفت و نزدیک قبر معروف کرخی در بغداد به خاک سپرده شد. 6 آثار او عبارت اند از: السنن فی الحدیث، غریب اللغه، المختلف والمؤتلف فی اسماء الرجال، 7 الاربعون فی الحدیث، الالزامات علی الصحیحین البخاری ومسلم، الافراد، التتبع لماخرج فی الصحیحین، التصحیف فی الحدیث، الجرح والتعدیل، الرؤیه، العلل فی الحدیث در دو جلد، القرائات، المساجد، المستجار فی الحدیث، معرفة مذاهب الفقهاء8 مسند فاطمه علیهاالسلام . 9 گفتنی است برخی از آثار یادشده به چاپ رسیده اند.